Λίγα λόγια για το εγχείρημα της Ψυχοθεραπείας..
Αν αναλύσει κανείς τη λέξη “ψυχοθεραπεία” στα ετυμολογικά στοιχεία που την συνθέτουν (ψυχή + θεραπεία), η απάντηση που θα λάβει για τη σημασία της μπορεί να είναι αυταπόδεικτη και συνάμα χαοτική. Πώς θεραπεύει κανείς μια “ψυχή”, αν δεν μπορεί να ορίσει επαρκώς τι είναι και σε τι αυτή συνίσταται; Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο θεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία στη γλώσσα της καθημερινής κλινικής πρακτικής είναι η διά του λόγου - συζητησιακή θεραπεία, η οποία στηρίζεται σε ένα σύνολο θεραπευτικών τεχνικών και χαρακτηρίζεται από την τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη και συστηματική αλληλεπίδραση, στα πλαίσια μιας επαγγελματικής σχέσης, δύο ή και περισσότερων ανθρώπων με καθορισμένους ρόλους ∙ Ενός ειδικά εκπαιδευμένου ατόμου (ψυχοθεραπευτής), και ενός, ή περισσότερων, ατόμων που υφίστανται ψυχολογική δυσφορία (πελάτης).
Είναι σημαντικό να καταστεί σαφές ότι η ψυχολογική δυσφορία δεν ταυτίζεται με την ψυχολογική διαταραχή, όπως μπορεί άρρητα να συνυποδηλωθεί από τον παραπάνω ορισμό.
Επιπροσθέτως, από την ψυχοθεραπεία μπορεί να επωφεληθούν πάρα πολλοί άνθρωποι, όχι μόνο όσοι πληρούν αυστηρά τα κριτήρια μιας ψυχικής διαταραχής, αλλά και όλοι όσοι υφίστανται έκπτωση στην ενδοπροσωπική και διαπροσωπική λειτουργικότητα και στην ποιότητα ζωής τους. Ακόμη, μπορεί να επωφεληθούν και άτομα , τα οποία επιζητούν να αναπτυχθούν προσωπικά, να διευρύνουν την αυτογνωσία και να αποκτήσουν δεξιότητες σημαντικές για τη ζωή τους. Τέλος, η έννοια της ψυχοθεραπείας δεν ταυτίζεται με την έννοια της ιατρικής θεραπείας. Δεν προσπαθούμε να εξαλείψουμε αυτό που μας συμβαίνει, αλλά να το κατανοήσουμε και να το διαχειριστούμε.
Σε τι συνίσταται η ψυχοθεραπευτική διεργασία;
Ο Jerome Frank (1973), υποστηρίζει ότι κάθε θεραπευτική προσέγγιση θα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
1) Μια θεωρία προσωπικότητας (Δηλαδή, ένα σύνολο υποθέσεων σχετικών με την περιγραφή της προσωπικότητας, την ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου και τα αίτια της υγιούς ανθρώπινης συμπεριφοράς).
2) Ερμηνείες για την προβληματική συμπεριφορά
3) Τεχνικές αξιολόγησης
4) Αρχές άσκησης της θεραπείας
5) Θέση/ ρόλος του θεραπευτή (Είναι ή όχι ο θεραπευτής κατευθυντικός; Ποιος ο βαθμός αυτοαποκάλυψης; Ποια τα στοιχεία προσωπικότητας που πρέπει να έχει;)
6) Θέσεις για την αλλαγή
7) Εφαρμογές της θεωρίας (Τι είδους; Για ποια ζητήματα και ποιους ανθρώπους είναι καταλληλότερη; Πεδίο και εστία καταλληλότητας της θεωρίας ).
Αν και οι παραπάνω συνιστώσες της θεραπείας θεωρούνται αναγκαίες, εντούτοις δεν είναι επαρκείς για την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας. Η αποτελεσματικότητα έγκειται στη δημιουργία μιας σχέσης υποστήριξης, στους λογικούς κανόνες μέσω των οποίων ο πελάτης μπορεί να κατανοήσει τα προβλήματά του, καθώς και τη συμμετοχή του πελάτη και θεραπευτή στη θεραπευτική διαδικασία.
Ο Frank ονόμασε τις παραπάνω παραμέτρους ως βασικούς, μη ειδικούς παράγοντες της ψυχοθεραπείας. Οι μη ειδικοί αυτοί παράγοντες προσομοιάζουν στους παράγοντες της ενσυναισθητικής κατανόησης, της άνευ όρων θετικής αποδοχής του πελάτη και της γνησιότητας του θεραπευτή, οι οποίοι υπογραμμίστηκαν αρχικά από τον Carl Rogers και θεωρούνται μέχρι σήμερα απαραίτητοι για την επιτυχή έκβαση μιας ψυχοθεραπευτικής προσπάθειας, ανεξαρτήτως της έμφασης που δίνεται σε αυτούς στα πλαίσια των διάφορων προσεγγίσεων.
Σε μια πιο πρόσφατη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τους μη ειδικούς παράγοντες στη θεραπεία, οι Grencavage και Norcross (1990) αναγνώρισαν 4 μεγάλες κατηγορίες μη ειδικών παραγόντων:
1) Τα χαρακτηριστικά του πελάτη
2) Τα προσόντα του θεραπευτή ( προσωπικά χαρίσματα, ενσυναίσθηση, συγκατάβαση, ικανότητα να καλλιεργεί ελπίδα και προσδοκίες, θετική στάση κ.α)
3) Τις διεργασίες αλλαγής
4) Τις μεθόδους θεραπευτικής αγωγής
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα υψηλότερα επίπεδα συμφωνίας στο έργο αυτό αφορούσαν τη θεραπευτική συμμαχία (56%), την δυνατότητα κάθαρσης (38%), την απόκτηση και επιτέλεση νέων συμπεριφορών (32%), τις θετικές προσδοκίες εκ μέρους του πελάτη(26%), τα προσόντα του θεραπευτή και την υιοθέτηση λογικών κανόνων (24%).
Είναι η ψυχοθεραπεία αποτελεσματική;
Είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα αν η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική συνολικά σαν εγχείρημα. Οι περισσότερες μελέτες για την έκβαση της θεραπείας συγκρίνουν ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις μεταξύ τους ή με μια άλλη μορφή θεραπείας ως προς σαφώς προσδιορισμένα κριτήρια (δραστικότητα, εύρος, αποτελεσματικότητα θεραπείας σε μια συγκεκριμένη κατάσταση όπως για παράδειγμα η μείζων καταθλιπτική διαταραχή).
Η δυσκολία στην αξιολόγηση εν γένει της ψυχοθεραπείας έγκειται στο ότι πρέπει να αναζητηθούν όροι σύγκρισης. Παρόλα αυτά, η ψυχοθεραπεία είναι όντως αποτελεσματική σε ένα ποσοστό 75 – 80% σε σχέση με την απουσία θεραπείας και το εικονικό φάρμακο (Lambert & Ogles, 2004). Επιπλέον, η κυρίαρχη πολιτική στο χώρο υπαγορεύει την άσκηση εμπειρικά τεκμηριωμένων ψυχοθεραπειών , με στόχο την παροχή υψηλότερου επιπέδου υπηρεσιών.]
Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι τα ευρήματα για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας επηρεάζονται από τον ερευνητικό σχεδιασμό της εκάστοτε μελέτης και ότι η κλινική πράξη μπορεί να διαφέρει από την αυστηρότητα των ακαδημαϊκών δοκιμών. Στην καθημερινή μας πρακτική χρειάζεται να έχουμε πολλά περισσότερα πράγματα κατά νου, όπως για παράδειγμα την εμπειρία του θεραπευτή, την επίδραση του πολιτισμικού πλαισίου του συνανθρώπου μας κ.α.
Τελικά τι είναι η ψυχοθεραπεία;
Είναι επιστήμη και τέχνη. Είναι μια βαθιά εκπαιδευτική και πνευματική συνάντηση μεταξύ δύο μοναδικοτήτων. Η ψυχοθεραπεία χαρακτηρίζεται από τέτοιο εσωτερικό πλούτο, σε σημείο που εγείρεται το ερώτημα του κατά πόσο μπορούμε να μετρήσουμε τη χρησιμότητά της στηριζόμενοι στα πρότυπα των φυσικών επιστημών.
Οι άνθρωποι δεν μπορούν να μπουν σε καλούπια και έννοιες βασικές για την ανθρώπινη φύση όπως η αναζήτηση νοήματος, ο αναστοχασμός, η εσωτερική εμπειρία και η ερμηνεία των πραγμάτων, δεν μπορούν να αναπαρασταθούν επαρκώς μέσα από αριθμούς.
Ο Irvin Yalom χαρακτηρίζει τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο ως ‘συνταξιδιώτες΄ σε ένα ταξίδι, του οποίου η πορεία άλλοτε είναι γεμάτη φως και άλλοτε δύσβατους δρόμους, ανηφόρες και κατηφόρες. Τέλος, καταδεικνύει τη σημασία που έχει η ψυχοθεραπεία και για τον ίδιο τον θεραπευτή υποστηρίζοντας πώς ο θεραπευτής πρέπει να μπαίνει σε ψυχοθεραπεία σε πολλές διαφορετικές φάσεις της ζωής του.
Βιβλιογραφία:
Frank, J. D. (1973). Persuasion and healing: A comparative study of psychotherapy (Rev. ed.). Schocken.
Grencavage, L. M & Norcross, J. C. (1990). “Where are the commonalities among the therapeutic common factors?”, Professional Psychology: Research and Practice 21, 372-378
Lambert, M. J., & Ogles, B. M. (2004). The efficacy and effectiveness of psychotherapy. Στο M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfield’s handbook of psychotherapy and behavior change (5th ed., pp. 139-193). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Για περαιτέρω ενασχόληση:
Bergin, A. E., & Garfield, S. L. (Eds.). (1994). Handbook of psychotherapy and behavior change (4th ed.). New York: John Wiley & Sons.
Cook, C. S., Schwartz, C. A., & Kaslow, J. N. (2017). Evidence-Based Psychotherapy: Advantages and Challenges. Neurotherapeutics, 14 (3), 537–545
Fava, A. G. (1986). Psychotherapy Research: Clinical Trials versus Clinical Reality. Psychotherapy and Psychosomatics Vol. 46, pp. 6-12
Lambert, M. J., & Vermeersch, D. A. (2013). Psychological assessment in treatment. In K. F. Geisinger, B. A. Bracken, J. F. Carlson, J.-I. C. Hansen, N. R. Kuncel, S. P. Reise, & M. C. Rodriguez (Eds.), APA handbooks in psychology®. APA handbook of testing and assessment in psychology, Vol. 2. Testing and assessment in clinical and counseling psychology (p. 213–229). American Psychological Association
Lambert, M.J., & Vermeersch, A. D. (2002) "Effectiveness of Psychotherapy" Διαθέσιμο στο: http://works.bepress.com/david-vermeersch/17/
Rathod, S. (2016). Contemporary Psychotherapy and Cultural Adaptations. Journal of Contemporary Psychotherapy , 47, 61–63 (2017)
Roth, A., Fonagy, P., Parry, G., & Target, M. (1996). What Works for Whom? New York: Guilford Press
Whipple, J. L., Lambert, M. J., Vermeersch, D. A., Smart, D. W., Nielsen, S. L., & Hawkins, E. J. (2003). Improving the effects of psychotherapy: The use of early identification of treatment and problem-solving strategies in routine practice. Journal of Counseling Psychology, 50(1), 59–68
Κείμενο: Σωζόπουλος Χρήστος, Ψυχολόγος
#inmedhealth
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.blogspot.gr@gmail.com
Βρείτε μας στο Youtube!
*Οι απόψεις των εθελοντών αρθρογράφων είναι απολύτως προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του ιδιοκτήτη.
0 Σχόλια