Τι σε ενοχλεί στους άλλους;
Η αρνητική προβολή και η «σκιά» του εαυτού ως εργαλεία αυτογνωσίας και εξέλιξης.
«Όλα όσα μας ενοχλούν στους άλλους μπορούν να μας οδηγήσουν στην κατανόηση του εαυτού μας» C.Jung
Σε όλους μας έχει συμβεί να ενοχλούμαστε από άτομα γύρω μας, είτε είναι οικεία πρόσωπα είτε όχι,και αυτό είναι κάτι απόλυτα φυσικό. Μπορεί να μας ενοχλεί η συμπεριφορά, ο χαρακτήρας ή η γενικότερη στάση κάποιου, όπως ενός συνεργάτη, του γονιού μας, ενός γνωστού ή φίλου, χωρίς όμωςνα μας επηρεάζει σε κάτι πρακτικά. Η ενόχληση για την οποία μιλάμε είναι έντονη και συχνά συνοδεύεται από επικριτικά σχόλια για το συγκεκριμένο άτομο.
Αυτό που μας ενοχλεί, μας εκνευρίζει, μας θυμώνει ή μας κάνει να νιώθουμε άβολα με τους άλλους δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός. Αντίθετα, αφού μας αγγίζει τόσο, ώστε να προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις, με κάποιο τρόπο συνδέεται με εμάς, την προσωπικότητα ή την ιστορία μας και μπορεί να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε πράγματα για τον εαυτό μας, που ίσως δεν έχουν έρθει ποτέ στη συνειδητότητα.
Για παράδειγμα, μπορεί ένας συνάδελφος να μην μας είναι ιδιαίτερα συμπαθής και κάτι στη συμπεριφορά ή τον χαρακτήρα του να μας ενοχλεί, χωρίς να το έχουμε προσδιορίσει απαραίτητα. Άρα, σε πρώτη φάση αξίζει να αναρωτηθούμε: Τι ακριβώς μας ενοχλεί;
Ας υποθέσουμε ότι εντοπίζουμε πως μας ενοχλεί ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του και συγκεκριμένα ότι έχει έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία: μιλάει πολύ για τα κατορθώματα του, παινεύεται, θέλει την προσοχή, δεν έχει ενσυναίσθηση για τους άλλους και δείχνει μία υπέρμετρη αυτοπεποίθηση.
Τώρα θα αναρωτηθούμε: Όλη αυτή η στάση πώς συνδέεται με εμάς; Μήπως αυτό το άτομο μας θυμίζει κάποιο σημαντικό οικείο πρόσωπο και πυροδοτεί αντιδράσεις που είχαμε απέναντι του; Πολύ περισσότερο: Πώς σχετιζόμαστε γενικά με αυτή τη δυσάρεστη για εμάς στάση; Έχουμε κι εμείς τέτοια ναρκισσιστικά στοιχεία ή είμαστε στο άλλο άκρο και επειδή τα θεωρούμε «κακά» τα έχουμε απορρίψει; Μήπως καθώς μεγαλώναμε δεν μας επιτρεπόταν να προβάλλουμε τον εαυτό μας, γιατί οφείλαμε να είμαστε σεμνοί;
Συνήθως, αυτά που μας δυσκολεύουν στους άλλουςείναι αρνητικές προβολές δικών μας πτυχών. Η αρνητική προβολή είναι ένας μηχανισμός άμυνας κατά τον οποίο αποδίδουμε στους άλλους ελαττώματα, αδυναμίες ή πλευρές μας, τις οποίεςδεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε. Αυτά τα χαρακτηριστικά, ασυνείδητα, ερμηνεύονται από το μυαλό ως απειλές για την ψυχική μας υγεία, αφού δεν συμφωνούν με τη συνειδητή δομή του εαυτού, και έτσι τα αποδίδουμε σε εξωγενή αντικείμενα.
Επομένως, αυτά που μας ενοχλούν μπορεί να είναι ποιότητες που έχουμε κρίνει (βάσει των αξιών που λάβαμε από το περιβάλλον) ως μη αποδεκτές ή δυσάρεστες και τις έχουμε απωθήσει: Θα ήταν ανεπίτρεπτο να τις συμπεριλάβουμε ως κομμάτι του εαυτού μας, αφού έτσι δεν θα ήμασταν καλοί και αρεστοί, συνεπώς δεν θα παίρναμε αποδοχή, άρααποφασίσαμε να τις απαρνηθούμε. Παράλληλα, όμως, στο υποσυνείδητο αναγνωρίζουμε ότι μας αφορούν, διαφορετικά θα περνούσαν αδιάφορες και δεν θα προκαλούσαν καμία αντίδραση. Στην πραγματικότητα, έχουμε κι εμείς τέτοιες ποιότητες και μας ενοχλούν, πρώτα απ’ όλα σε εμάς τους ίδιους.
Έτσι, στο παραπάνω παράδειγμα, εκνευριζόμαστε με τη ναρκισσιστική συμπεριφορά του συναδέλφου, γιατί κάπου εκεί βλέπουμε και εμάς, αναγνωρίζουμε ότι έχουμε και εμείς αυτή την πλευρά, στην οποία, όμως, δεν επιτρέπουμε να εμφανιστεί, και ενδεχομένως «ζηλεύουμε» που εκείνος τη διαθέτει και την εξωτερικεύει (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα θέλαμε να είμαστε ναρκισσιστές ή να διαθέτουμε τέτοια στοιχεία στην υπερβολή).
Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα παραπάνω μπορούν να εμπλουτίσουν την κατανόηση του εαυτού μας. Σε ένα δεύτερο, η αυτογνωσία μπορεί να μας οδηγήσει σε έναν πιο ολοκληρωμένο εαυτό.
Για προσωπικούς ή κοινωνικούς λόγους, όλοι έχουμε απαρνηθεί χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας, ωστόσο αυτά δεν εξαφανίζονται. Όσο και να τα καταπιέζουμε,βρίσκονται κάπου μέσα μας, ανήκουν στην υπόσταση μας, αποτελώντας ένα περιφρονημένο κομμάτι της, που επιζητά την προσοχή κάθε φορά που το βλέπουμε στους άλλους και μας ταράζει.Τελικά, όσο αγνοούμε αυτές τις καταπιεσμένες πλευρές, τόση περισσότερη ενέργεια συσσωρεύουν και τόσο περισσότερες δυσλειτουργίες και νευρώσεις εμφανίζονται. Όπως είπε και η μεγάλη ψυχαναλύτρια Karen Horney «Οι νευρωτικοί άνθρωποι διχάζονται από εσωτερικές συγκρούσεις. Κάθε νευρωτικός βρίσκεται σε πόλεμο με τον εαυτό του».
Στόχος είναι να αποκαταστήσουμε την ολότητα της προσωπικότητας, να ενσωματώσουμε και εκείνα τα κομμάτια που απορρίψαμε, να συμφιλιωθούμε και με τη «σκοτεινή» μας πλευρά. Είμαστε όντα πολυδιάστατα και είναι απόλυτα φυσιολογικό να παρουσιάζουμε αντιφάσεις. Μπορούμε να είμαστε ευγενικοί, αλλά ενίοτε και αυθάδεις, κοινωνικοί και μοναχικοί, σίγουροι και ανασφαλείς. Τα έχουμε όλα μέσα μας, ενεργοποιημένα ή απενεργοποιημένα και είναι όλα αποδεκτά. Ολόκληρη η φύση ζει μέσα σε πολικότητες: ημέρα και νύχτα, αρσενικό και θηλυκό, γέννηση και θάνατος. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε φως χωρίς το αντίστοιχο σκοτάδι. Κάθε αρετή επικυρώνεται μέσω του αντιθέτου της και μέσα από την παραδοχή των αντιθέσεων και των συγκρούσεων μπορούμε να αναδιοργανώσουμε έναν ενιαίο, πλήρη εαυτό.
Ο Βούδας δίδαξε: «Ό,τι μας ενοχλεί στους άλλους είναι απλώς μια προβολή αυτού που δεν έχουμε ακόμη επιλύσει με τον ίδιο μας τον εαυτό». Οι άλλοιλειτουργούν ως καθρέφτης του νου μας, στον οποίο αντικατοπτρίζονται δικές μας ποιότητες ή πτυχές.Άθελα τους, μπορούν να λειτουργήσουν ως δάσκαλοι για εμάς, όπως και τα συναισθήματα μας. Την επόμενη φορά που θα πιάσετε τον εαυτό σας να νιώθει περίεργα σε σχέση με κάποιο άτομο του περιβάλλοντος, αξιοποιήστε την ευκαιρία για να σας γνωρίσετε καλύτερα και να έρθετε πιο κοντά στα καταπιεσμένα σας κομμάτια.
Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc/Εκπ.Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
0 Σχόλια