Όταν η επιθετικότητα μας χτυπάει την πόρτα…
Όταν μιλάμε για επιθετικότητα θα πρέπει από την αρχή να αποδεχόμαστε τη δυσκολία του ορισμού αυτής της συμπεριφοράς. Σε γενικές γραμμές η ουσία της επιθετικότητας αφορά βίαιες πράξεις οι οποίες έχουν ως στόχο να προκαλέσουν σωματικό ή ψυχικό πόνο σε κάποιον άλλο ή και στον ίδιο τον εαυτό.
Η βία που βρίσκεται στον πυρήνα της επιθετικότητας μπορεί να πάρει πολλές μορφές όπως τη σωματική, τη λεκτική, τη ψυχολογική και συχνά μπορεί να εμφανίζεται και σε συνδυασμό μορφών. Σε κάθε περίπτωση για να χαρακτηριστεί μια πράξη ως επιθετική βασική προϋπόθεση είναι να υπάρχει πρόθεση για βλάβη.
Πολλοί γονείς ή/ και εκπαιδευτικοί μπορεί να παρατηρήσουν ορισμένες εκδηλώσεις στη συμπεριφορά ενός παιδιού οι οποίες του δημιουργούν εμπόδια στις διαπροσωπικές του σχέσεις, την προσαρμογή του στο κοινωνικό περιβάλλον και προκαλούν μεγάλη ψυχική δυσφορία στο ίδιο το παιδί. Συχνά αυτές οι εκδηλώσεις ονομάζονται επιθετικότητα. Δυστυχώς, όλο και περισσότερα παιδιά χαρακτηρίζονται ως επιθετικά ή παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς, γεγονός που δημιουργεί ταμπέλες για αυτά τα παιδιά ως «ο φόβος και ο τρόμος» της τάξης και δυσχεραίνει την προσαρμογή τους στο σχολικό πλαίσιο.
Τα αίτια της επιθετικότητας:
Τα αίτια της επιθετικότητας είναι πολλά και ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να ενοχοποιηθούν παράγοντες του περιβάλλοντος όπως η ύπαρξη επιθετικότητας από τους γονείς, η συμπεριφορά αυταρχικότητας που συνοδεύεται από συχνές τιμωρίες ή αντίθετα από υπερβολική αδιαφορία, οι εντάσεις μέσα στην οικογένειας και το άγχος που προκαλούν, προτροπές και κατευθύνσεις του στυλ «μην είσαι θύμα, να χτυπάς και εσύ, μη κάθεσαι να τις τρως» αλλά και πολλοί ακόμα παράγοντες.
Ωστόσο, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι εκδηλώσεις θυμού υπάρχουν από τους πρώτους μήνες ζωής ενός παιδιού. Όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί τόσο μεγαλύτερη είναι η απαίτηση για ικανοποίηση των προσωπικών επιθυμιών και αντίστοιχα τόσο πιο έντονη είναι η αντίδραση τους όταν αυτή παρεμποδίζεται, π.χ. το κλάμα ή οι φωνές ή συμπεριφορές όπου «χτυπιέται κάτω», είναι συχνές. Αυτές όμως οι εκδηλώσεις δεν είναι επιθετική συμπεριφορά καθώς δεν γίνονται με πρόθεση την πρόκληση πόνου ή στεναχώριας σε κάποιον άλλον.
Επιπλέον, πολλές φορές αυτό που αποκαλούμε επιθετική συμπεριφορά σε ένα παιδί μπορεί να υποχωρήσει με την πάροδο της ηλικίας καθώς το παιδί μαθαίνει μέσα από την αλληλεπίδραση του με το κοινωνικό περιβάλλον τρόπους κοινωνικοποίησης και αποδεκτής συμπεριφοράς.
Ανεξάρτητα από το σημείο εκκίνησης της επιθετικότητας, αυτό που θα πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι ότι ένα παιδία ξεσπάει με βία προς άλλα πρόσωπα ή αντικείμενα, νιώθει έντονο θυμό και ψυχική ένταση και όλη αυτή η συμπεριφορά αποσκοπεί στο να βρει μια διέξοδο να εκτονωθεί. Πως μπορούμε να του δώσουμε αυτή τη διέξοδο, ώστε να περιοριστεί η βλάβη προς τον εαυτό και προς τους γύρω;
Πώς να περιορίσω την επιθετικότητα στο παιδί:
Διατηρώ τη ψυχραιμία μου: Αυτό είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα. Διατηρώντας τον έλεγχο του εαυτού μου είναι πιο πιθανό ότι το παιδί θα ηρεμήσει γρηγορότερα.
Βοηθάω το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του: Με τα μικρότερα παιδιά, ντύνω τα συναισθήματά τους με λέξεις και στη συνέχεια τα κατευθύνω αλλού: «Ξέρω πως θύμωσες που ο μπαμπάς έκλεισε την τηλεόραση. Αλλά κοίτα πόσο ωραία είναι αυτή η μπάλα και πώς αναπηδά». Στα μεγαλύτερα παιδιά παρακινώ να χρησιμοποιούν λόγια αντί για γροθιές διδάσκοντας λέξεις κατάλληλες για κάθε κατάσταση, όπως «χαρούμενος», «λυπημένος», «θυμωμένος» και «φοβισμένος
Προσφέρω εναλλακτικές λύσεις. Δείχνω στο παιδί αποδεκτούς τρόπους για να πετύχει το στόχο του. Εάν διακόψω τη συμπεριφορά του παιδιού, χωρίς να δώσω μια αποδεκτή εναλλακτική λύση, η μη αποδεκτή συμπεριφορά είναι πιο πιθανό να συνεχιστεί.
Αποσπώ την προσοχή του: Εάν το παιδί είναι ιδιαίτερα ανήσυχο, δοκιμάζω να τραβήξω την προσοχή του αλλού. Αυτή είναι μια απρόβλεπτη αντίδραση που δεν περιμένει, σαν να ζητάμε από ένα παιδί που φωνάζει θυμωμένα να έρθει να παίξει μαζί μας.
Βάζω το παιδί να κάνει ένα διάλειμμα. Μερικά παιδιά πραγματικά ηρεμούν πολύ πιο γρήγορα όταν τους δίνεται η ευκαιρία να είναι μόνα τους σε ένα ασφαλές και ήσυχο μέρος γιατί ανακτούν τον αυτοέλεγχό. Μια «ζεστή γωνιά» όπου θα μπορούσε να έχει μερικά μαξιλάρια, αρκουδάκια, βιβλία, καθώς και μικρά, ασφαλή παιχνίδια.
Επισημαίνω τις συνέπειες της συμπεριφοράς: Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δε γεννήθηκαν γνωρίζοντας πώς να μοιράζονται ή πώς να αλληλεπιδρούν ευγενικά με τους άλλους. Έχουν την τάση να πιστεύουν ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω τους, οπότε είναι σημαντικό να διδαχθούν την ενσυναίσθηση. Κατά την ανάγνωση ενός βιβλίου ή βλέποντας μια τηλεοπτική εκπομπή μπορείτε να ρωτήσετε «πώς νομίζεις ότι αισθάνεται τώρα αυτός ο χαρακτήρας;». Αυτό μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αναγνωρίσει ότι και οι άλλοι άνθρωποι έχουν συναισθήματα.
Δείχνω συνέπεια: Η συνέπεια στη συμπεριφορά είναι το κλειδί που θα βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν να κάνουν τις σωστές επιλογές.
Αποφεύγω τις διαπραγματεύσεις: Ορίζω σαφείς κανόνες οι οποίοι στην πραγματικότητα βοηθούν τα παιδιά να νιώθουν ασφαλή. Καταλαβαίνουν ότι υπάρχει κάποια δομή, λογική και σταθερότητα στον κόσμο τους.
Χαρακτηρίζω τη συμπεριφορά και όχι το παιδί: Αποφεύγω εντελώς χαρακτηρισμούς όπως «καλό» ή «κακό» παιδί. Αντ’αυτού λέω «μπράβο» ή «αυτό που έκανες δε μου άρεσε, με ενόχλησε, με πείραξε, δεν ήταν σωστό», κλπ.).
Προσφέρω θετική ενίσχυση όταν δείχνει αυτοέλεγχο: Όταν ανταποκρίνομαι θετικά στη συμπεριφορά του παιδιού, ενισχύω αυτή τη συμπεριφορά αλλά και την αυτοεκτίμησή τους. Τα παιδιά που αισθάνονται καλά για τον εαυτό τους είναι πιο πιθανό να συμπεριφέρονται και με καλό τρόπο. Είναι σημαντικό να βοηθάμε τα παιδιά να βιώσουν και να κατανοήσουν τα οφέλη της καλής συμπεριφοράς.
Κείμενο: Διαμαντοπούλου Δανάη, Ψυχολόγος MSc
0 Σχόλια