Διεκδικητικότητα: Πώς να εκφράζω και να υπερασπίζομαι τα «θέλω» μου | InMedHealth

 

Διεκδικητικότητα: Πώς να εκφράζω και να υπερασπίζομαι τα «θέλω» μου

Με τον όρο διεκδικητικότητα ορίζεται η ικανότητα να εκφράζουμε τις ανάγκες και επιθυμίες μας και να διεκδικούμε τα δικαιώματα μας, ενώ ταυτόχρονα σεβόμαστε και τα δικαιώματα των άλλων. 

Ένα διεκδικητικό άτομο ξέρει τι είναι αυτό που χρειάζεται και το ζητάει ευγενικά, γνωρίζοντας όμως ότι είναι πιθανό να μην το πάρει. Μπορεί και θέτει όρια, αλλά λαμβάνει υπόψιν και τα όρια των άλλων, λέει και δέχεται το «όχι», εκφράζει την άποψη του, δεν απολογείται για τις επιλογές του και αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του.

Σχηματικά, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τη διεκδικητικότητα ανάμεσα στα δύο άκρα της παθητικότητας και της επιθετικότητας. Ο παθητικός τύπος αφήνει τα δικαιώματα του να παραβιαστούν, δέχεται ό,τι του επιβάλλουν οι άλλοι και δεν οριοθετείται. Ο επιθετικός τύπος από την άλλη, επιβάλλεται και διεκδικεί αδιαφορώντας για τα δικαιώματα και τα συναισθήματα των άλλων. Στη μέση οδό, λοιπόν, ο διεκδικητικός τύπος δεν καταπατά ούτε τον εαυτό του ούτε τους άλλους και εκφράζεται με σκοπό να βρεθεί μία ικανοποιητική λύση για όλους.

Ένα κλασικό παράδειγμα για να γίνουν πιο κατανοητοί οι παραπάνω τύποι συμπεριφοράς είναι η συνθήκη όπου περισσότερα άτομα συζητούν γύρω από ένα θέμα και εκφράζουν διαφορετικές απόψεις. Το παθητικό άτομο θα μείνει σιωπηλό ή θα συμφωνήσει με την πλειοψηφία, ενώ στην πραγματικότητα διαφωνεί, το επιθετικό άτομο θα προσπαθήσει να επιβάλλει τη γνώμη του και θα θυμώσει αν δεν βρει ανταπόκριση, ενώ το διεκδικητικό άτομο θα πει την άποψη του ξεκάθαρα και θα συμφωνήσει ότι διαφωνεί, σεβόμενος τις διαφορετικές οπτικές.

Οι τομείς όπου οι περισσότεροι παρατηρούν στον εαυτό τους έλλειψη διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι οι προσωπικές σχέσεις, ο χώρος της εργασίας, αλλά και η καθημερινή συναναστροφή και επικοινωνία. Έτσι, συχνά πολλοί παραπονιούνται για τον σύντροφο τους που δεν ικανοποιεί τις ανάγκες τους, όμως δυσκολεύονται να διεκδικήσουν αυτό που χρειάζονται μέσα στη σχέση ή το κάνουν με τρόπο επιθετικό. Άλλοι δεν βρίσκουν το θάρρος να θέσουν όρια στον εργοδότη ή τους συνεργάτες τους, ούτε και να ζητήσουν τον μισθό που θεωρούν ότι τους αξίζει. Τέλος, πολλοί δυσκολεύονται να εκφράσουν παράπονα σε κάποιον υπάλληλο που τους εξυπηρετεί, για να μη γίνουν δυσάρεστοι και καταλήξουν σε σύγκρουση ή αντίθετα επιτίθενται με αγένεια. Σε όλες τις περιπτώσεις η προσωπική ανάγκη μένει ανικανοποίητη ή διεκδικείται με μη λειτουργικό τρόπο που δημιουργεί προβλήματα.

Γιατί δεν είμαστε διεκδικητικοί;

Η έλλειψη της συγκεκριμένης δεξιότητας σχετίζεται σίγουρα με την παιδική ηλικία και το γονεϊκό περιβάλλον. Γονείς οι οποίοι είχαν μία μη διεκδικητική στάση στη ζωή είναι πολύ πιθανό να δίδαξαν τα παιδιά τους να μην διεκδικούν ή να μη διεκδικούν σωστά τα δικαιώματα τους. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ακόμη ένας παράγοντας, καθώς όταν πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε όσο οι άλλοι, είναι επόμενο να μην προασπίζουμε τις επιθυμίες μας, αφού τις θεωρούμε ασήμαντες. Εκεί συναντώνται και άλλα χαρακτηριστικά όπως η δυσκολία με τις αντιπαραθέσεις, η έλλειψη ορίων, η ανάγκη να ευχαριστεί κανείς τους άλλους, η θυματοποίηση, οι ενοχές κ.α., τα οποία εμποδίζουν το άτομο να υιοθετήσει μία δυναμική συμπεριφορά. Ακόμη, συχνά επικρατούν αντιλήψεις όπως «Αν είσαι διεκδικητικός γίνεσαι εχθρικός» ή «Είναι εγωιστικό να κοιτάς συνέχεια τα δικαιώματα σου», οι οποίες διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και αποπροσανατολίζουν. 

Συνέπειες

Η έλλειψη διεκδικητικότητας επιφέρει σημαντικές συνέπειες σε διάφορους τομείς της ζωής. Στην περίπτωση που κάποιος έχει μία περισσότερο παθητική στάση είναι πιθανό να διακατέχεται συχνά από αίσθημα αδικίας και θλίψης, αλλά και από θυμό, που συχνά είναι ασυνείδητος και στρέφεται κατά του εαυτού, ακόμα και με τη μορφή κατάθλιψης. Συνήθως, το άγχος και η πικρία είναι έντονα, ενώ η έλλειψη έκφρασης και επικοινωνίας οδηγεί σε μη αυθεντικές σχέσεις ή και κοινωνική απομόνωση. Από την άλλη πλευρά, εάν κάποιος έχει περισσότερο επιθετική συμπεριφορά, βιώνει στρες και αγωνία σε σχέση με την επικράτηση του, ενώ με την εχθρική και ανταγωνιστική του συμπεριφορά απομακρύνει τους άλλους, καταλήγοντας μόνος και θυμωμένος. Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις, η δύσκολη συναισθηματική κατάσταση των ατόμων οδηγεί πολλές φορές σε ψυχοσωματικά προβλήματα.

Πώς να καλλιεργήσουμε τη διεκδικητικότητα μας

Η διεκδικητικότητα αποτελεί δεξιότητα, που για διάφορους λόγους μπορεί να μην διαθέτουμε στο βαθμό που θα θέλαμε, όμως μπορούμε να εκπαιδευτούμε σε αυτή. Αυτό προϋποθέτει ότι έχουμε την πρόθεση να αλλάξουμε και να «ξεβολευτούμε», υιοθετώντας μία νέα στάση, που μπορεί να αναταράξει τις ισορροπίες που είχαμε μάθει. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται απόφαση, υπομονή και εξάσκηση, ξεκινώντας από πιο διαχειρίσιμες καταστάσεις και μικρούς στόχους και έχοντας στο νου τα παρακάτω:

Αναγνωρίζουμε τα δικαιώματα, τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα όρια μας: Παρατηρούμε τι θέλουμε, τι δεχόμαστε, τι δεν ανεχόμαστε, τι μας κάνει να νιώθουμε άβολα και συνειδητοποιούμε ότι όλα αυτά αξίζουν το σεβασμό μας.

Εκφραζόμαστε: Δηλώνουμε απλά και άμεσα πώς νιώθουμε και τι επιθυμούμε, χωρίς άγχος. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να ξέρει ή να μαντεύει τι έχουμε ανάγκη, γι’ αυτό είναι δική μας δουλειά να το επικοινωνήσουμε ευθέως, και όχι πλαγίως ή με υπονοούμενα.

Αφήνουμε πίσω τις ενοχές: Οι ανάγκες των άλλων δεν έχουν προτεραιότητες σε σχέση με τις δικές μας. Αξίζουμε όλοι το ίδιο.

Δεν απολογούμαστε, ούτε υποχωρούμε: Διεκδικούμε χωρίς να απολογούμαστε ή να δικαιολογούμε τη στάση μας και επιμένουμε μέχρι να βρεθεί μια ικανοποιητική λύση. Συχνά νιώθουμε την ανάγκη να επιχειρηματολογήσουμε υπερ μιας επιλογής μας, ενώ το ότι νιώθουμε και θέλουμε κάτι είναι αρκετό. Επίσης, αν συναντήσουμε αντίσταση, επίθεση ή χειρισμό από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να υποστηρίξουμε την άποψη μας και να μην παραδώσουμε τα όπλα, όσο κι αν μας δυσκολεύει η αντιπαράθεση. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να πούμε ‘’ναι’’, επειδή σε κάποιον δεν αρέσει το ‘’όχι’’ μας.

Επικοινωνούμε λειτουργικά: Μιλάμε σε α’ ενικό πρόσωπο, λέμε αυτό που σκεφτόμαστε και νιώθουμε, χωρίς επιθετικότητα, με ευγενική και συμβιβαστική διάθεση. Είναι σημαντικό να μην κατηγορούμε και να μην χαρακτηρίζουμε τους άλλους, αλλά να μιλάμε για τον εαυτό μας και το πώς βλέπουμε τα πράγματα. Έτσι,  αντί να πούμε: «Είσαι άδικος μαζί μου και δεν με υπολογίζεις», είναι καλύτερο να πούμε: «Με αυτή σου τη στάση αισθάνομαι αδικημένος, γι’ αυτό θα ήθελα να λάβεις περισσότερο υπόψη τη θέση μου…». Με τον τρόπο αυτό εκφράζουμε το παράπονο και την επιθυμία μας, χωρίς να κάνουμε επίθεση και χωρίς να φέρνουμε τον άλλον σε θέση άμυνας.

Εστιάζουμε στις λύσεις: Επικεντρωνόμαστε στην κατάσταση και στη διαχείριση της. Δεν αναλωνόμαστε στο άτομο που μας δημιουργεί πρόβλημα και στις αψιμαχίες, αλλά αναζητούμε εναλλακτικές ώστε να ικανοποιηθούμε, χωρίς να θίγουμε κανέναν.

Υιοθετούμε δυναμική στάση σώματος: Τα λόγια μας πρέπει να συνοδεύονται και από την ανάλογη γλώσσα του σώματος. Ο τόνος της φωνής πρέπει να είναι χαλαρός και σταθερός, οι εκφράσεις του προσώπου ήπιες, ενώ είναι καλό να διατηρούμε αδιάκοπα βλεμματική επαφή με τους άλλους. Το σώμα μας πρέπει να έχει μία άνετη, ανοιχτή και δυναμική στάση.

Σεβόμαστε τον άλλο: Σκοπός της διεκδικητικότητας δεν είναι να βγαίνουμε πάντα κερδισμένοι, αλλά να προασπιζόμαστε τα «θέλω» μας μέχρι εκεί που μπορούν να ικανοποιηθούν. Το διεκδικητικό άτομο προσανατολίζεται στις δίκαιες λύσεις, και όχι αποκλειστικά στις νίκες.

Δεχόμαστε τη ματαίωση: Ένα διεκδικητικό άτομο είναι συμφιλιωμένο με την ιδέα ότι δεν θα ικανοποιείται πάντα και αυτή η ρεαλιστική οπτική το προστατεύει από απογοητεύσεις και ενισχύει την ψυχική του ανθεκτικότητα.

Πάνω απ’ όλα θυμηθείτε ότι η διεκδικητικότητα είναι ζήτημα αυτοσεβασμού, αυτοφροντίδας και αυτοεκτίμησης. Η διεκδίκηση όσων χρειαζόμαστε και επιθυμούμε, πάντα με σεβασμό προς τους συνανθρώπους μας, μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την ποιότητα ζωής μας, βελτιώνοντας τη σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους, αλλά και την ψυχική μας ισορροπία εν γένει.

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc/Συνθ. Ψυχοθεραπεύτρια

Βιβλιογραφία

Paterson, R.J. (2000). The Assertiveness Workbook: How to Express Your Ideas and Stand Up for Yourself at Work and in Relationships. New Harbinger Publications; 1st edition.

Shaw, G. (2020). Crucial Communication Skills for Everyday. Communication Excellence.


►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ

►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079

►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08

►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com

*Οι απόψεις των εθελοντών αρθρογράφων είναι απολύτως προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του ιδιοκτήτη.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια