Εργασιακός εκφοβισμός (Mobbing): Πώς τον αναγνωρίζουμε, τι συνέπειες επιφέρει και πώς τον αντιμετωπίζουμε
Ως εργασιακός εκφοβισμός ή παρενόχληση ορίζεται η επαναλαμβανόμενη και αδικαιολόγητη συμπεριφορά προς έναν ή περισσότερους εργαζομένους, που προκαλεί κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους.
Ο αγγλικός όρος «Mobbing» προέρχεται από το ρήμα «mob», που σημαίνει περικυκλώνω, ενοχλώ, επιτίθεμαι και ξεκίνησε από τον ηθολόγο Konrad Lorenz, ο οποίος περιέγραψε έτσι τη συμπεριφορά μιας αγέλης μικρών ζώων εναντίον ενός μεγαλύτερου, ως ένστικτο επιβίωσης. Ο όρος καθιερώθηκε αργότερα από τον ψυχολόγο Heinz Leymann για να περιγράψει μια παρόμοια κατάσταση στον εργασιακό χώρο. Η έννοια διαφέρει από αυτή του bullying, καθώς στο περιβάλλον της εργασίας επικρατεί η ψυχολογική κακομεταχείριση και δεν παρατηρείται σωματική βία, πέρα από εξαιρετικές περιπτώσεις.
Στην ουσία, η εργασιακή παρενόχληση αποτελεί μία διαρκή προσπάθεια εκ μέρους του θύτη να ταλαιπωρήσει, να φοβίσει, να υποτιμήσει, να απαξιώσει και να απομονώσει το θύμα, με σκοπό να το αποδυναμώσει εντελώς. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να έχουν να κάνουν με κάποια προσωπική διαμάχη ή αντιπάθεια, μπορεί όμως και να μην αφορούν κάτι προσωπικό.
Ποια είναι τα σημάδια της εργασιακής κακομεταχείρισης;
Η συμπεριφορά για την οποία μιλάμε μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Παρόλο που στο μυαλό μας όλοι παραλληλίζουμε τον εκφοβισμό με έκφραση επιθετικότητας και εχθρικότητας, κακομεταχείριση μπορεί να γίνει και με πιο έμμεσες συμπεριφορές, λεκτικές ή μη, όπως:
1.Με το να μην σου δίνουν σημασία και να μην υπολογίζουν την άποψη σου
2.Με το να σχολιάζουν υποτιμητικά τις προσωπικές σου επιλογές
3.Με το να σου αναθέτουν υπερβολικό φόρτο εργασίας, ακόμα και πέραν του αντικειμένου σου
4.Με το να σε ειρωνεύονται με την πρόφαση του χιούμορ
5.Με το να διαδίδουν φήμες στον χώρο εργασίας
6.Με το να αποκρύπτουν τις υψηλές επιδόσεις σου στη δουλειά
Δέκτες τέτοιων συμπεριφορών γίνονται συνήθως οι καινούριοι υπάλληλοι, άνθρωποι εσωστρεφείς και χαμηλών τόνων, με ελλιπές κοινωνικό δίκτυο, ενώ μεταξύ των δύο φύλων, φαίνεται πως το γυναικείο δέχεται συχνότερα εκφοβισμό. Κάποιες φορές, θύματα πέφτουν και άτομα σε υψηλές θέσεις και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, λόγω του αισθήματος μεγάλου ανταγωνισμού που ίσως προκαλούν τα προσόντα τους στους υπόλοιπους εργαζόμενους. Από την άλλη, οι θύτες συνήθως είναι άτομα ανασφαλή, ανταγωνιστικά, με χαμηλή αίσθηση συναδελφικότητας και επιφανειακά δυναμικό χαρακτήρα. Πρόκειται για περιπτώσεις ανθρώπων με έντονη ανάγκη για έλεγχο και ιεραρχία, χωρίς ενσυναίσθηση και με ασταθή συμπεριφορά και ψυχική διάθεση. Στατιστικά, φαίνεται ότι οι θύτες ανήκουν περισσότερο στον ανδρικό πληθυσμό και είναι στην πλειοψηφία τους προϊστάμενοι του χώρου εργασίας.
Οι συνέπειες του εργασιακού εκφοβισμού για το θύμα είναι αρκετές και πολυεπίπεδες.
Αρχικά, όλη αυτή η συμπεριφορά, η οποία σκοπεύει στον εξευτελισμό και την υποτίμηση, μπορεί να βλάψει την αυτοεκτίμηση του ατόμου, που έτσι εύκολα θα απομονωθεί και θα χάσει την ψυχική του δύναμη. Επίσης, από τις συνηθέστερες επιπτώσεις είναι το συνεχές άγχος, το οποίο φυσικά επηρεάζει δραστικά και τις εργασιακές επιδόσεις, εκτός της ψυχολογικής επιβάρυνσης που προκαλεί. Πέρα από το άγχος, το άτομο μπορεί να βιώνει έντονο θυμό, που συχνά δεν εξωτερικεύεται, και θλίψη, ενώ μελέτες έχουν συνδέσει το mobbing με την κατάθλιψη, τη διαταραχή κρίσης πανικού, με διατροφικές διαταραχές, αλλά και με την εμφάνιση έντονων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Το θύμα καταλήγει αποδυναμωμένο, απαθές και χωρίς κίνητρο ως προς την εργασία του, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που καταφεύγει στη χρήση ουσιών, ώστε να ανταπεξέλθει στις δύσκολες συνθήκες.
Πώς αντιμετωπίζουμε τον εργασιακό εκφοβισμό;
Δυστυχώς, πολύ συχνά τα θύματα δυσκολεύονται να μιλήσουν και να καταγγείλουν τέτοιες συμπεριφορές και έτσι επιλέγουν να τις ανέχονται, να σιωπούν και κάποιες φορές να αναζητούν άλλη εργασία. Πριν την παραίτηση μας, όμως, και σε περίπτωση που μας ενδιαφέρει η θέση εργασίας μας, υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βάλουμε τέλος στην κατάσταση και να ανακτήσουμε τον έλεγχο:
Αναγνωρίζω το γεγονός και εκφράζομαι: Βλέπω αυτό που συμβαίνει όπως ακριβώς είναι, χωρίς να το «μαλακώνω» και να δικαιολογώ συμπεριφορές. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν πολύ οι κοντινοί μας άνθρωποι. Έπειτα έρχομαι σε επαφή με αυτό που νιώθω, π.χ. θυμό και το εκφράζω στο περιβάλλον μου.
Παίρνω απόσταση: Συνειδητοποιώ ότι η κακοποιητική συμπεριφορά του θύτη δεν έχει να κάνει με εμένα, αλλά μόνο με εκείνον και την ανάγκη του να νιώσει ισχυρός, λόγω της χαμηλής του αυτοεκτίμησης. Όταν δεν παίρνουμε τα πράγματα προσωπικά, μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε πιο ψύχραιμα.
Αντιμετωπίζω ευθέως το ζήτημα: Δεν αποφεύγω να συζητήσω γι’ αυτό που συμβαίνει με το θύτη. Όταν μένω σε μία σιωπηλή ανοχή, τον ενισχύω ακόμα περισσότερο. Αντίθετα, εκφράζοντας ψύχραιμα την ενόχληση μου για την προσβλητική του συμπεριφορά, δείχνω το δυναμισμό και την αποφασιστικότητα μου να λύσω το πρόβλημα, κάτι που με βγάζει από το ρόλο του θύματος.
Εκπαιδεύομαι στη διεκδικητικότητα και τα όρια: Διεκδικητικότητα σημαίνει ότι εκφράζω τις ανάγκες, τα «θέλω» και τα δικαιώματα μου και κάνω ό,τι μπορώ για να τα προασπίσω, σεβόμενος πάντα και τους άλλους. Αντί να υποστώ μία κακοποιητική συμπεριφορά, οφείλω να διεκδικήσω σεβασμό για τον εαυτό μου. Επίσης, αντί να επιτρέπω στο θύτη να με κακομεταχειρίζεται, είναι αναγκαίο να του δείξω πολύ καθαρά ποια είναι τα όρια μου, τι ανέχομαι και τι όχι. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τα λόγια και τις δηλώσεις μου, αλλά κυρίως με τη συνολική μου στάση.
Συγκεντρώνω στοιχεία: Καταγράφω τα περιστατικά εκφοβισμού και αναζητώ μάρτυρες που ήταν παρόντες και μπορούν να τα επιβεβαιώσουν, αν χρειαστεί.
Απευθύνομαι στον αρμόδιο: Εάν το ζήτημα με τον θύτη δεν λύνεται με συνεννόηση, είναι απαραίτητο να απευθυνθώ σε κάποιον ανώτερο ή σε κάποιον αρμόδιο φορέα, ειδικά αν ο θύτης είναι ο προϊστάμενος.
Αναζητώ υποστηρικτικό δίκτυο: Η οικογένεια, οι φίλοι, οι συνάδελφοι μπορούν να μας στηρίξουν και να μας ενδυναμώσουν, ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτή τη δύσκολη κατάσταση, ενώ μπορούν να μας δώσουν και χρήσιμες συμβουλές από τη δική τους εργασιακή εμπειρία.
Η δυναμική αντιμετώπιση κακοποιητικών προς εμάς συμπεριφορών είναι ζήτημα αυτοσεβασμού. Σε περίπτωση που κάποιος ανέχεται επί μακρόν κακομεταχείριση σε οποιοδήποτε επίπεδο, καλό είναι να αναρωτηθεί τι σημαίνει αυτή η ανοχή για εκείνον, ποια ανάγκη του εξυπηρετεί με το να μένει σε τέτοια περιβάλλοντα στη θέση του θύματος και στη συνέχεια να δουλέψει πάνω στην αυτοεκτίμηση του και να εκπαιδευτεί στη διεκδικητικότητα, κάτι που μπορεί να γίνει πιο συστηματικά εντός ενός θεραπευτικού πλαισίου.
Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc/Συνθ. Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Maureen, D. & Sperry, L. (2014). Overcoming Mobbing: A Recovery Guide for Workplace Aggression and Bullying. Oxford University Press, USA.
Schwindt, R. (2013). Emotional Recovery from Workplace Mobbing: A Guide for Targets and Their Supports. Oxford University Press, USA.
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
0 Σχόλια