Εθισμός στο διαδίκτυο και Εικονική πραγματικότητα
Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης στο χώρο της ψυχοπαθολογίας, για την οποία έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες και για την οποία υπάρχει έντονη διαφωνία μεταξύ των επιστημόνων. Αυτή η μορφή εξάρτησης αφορά περιπτώσεις όπου το διαδίκτυο αποκτά μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα στη ζωή του παιδιού από τους φίλους, την οικογένεια και την εργασία του, κυριαρχεί στη καθημερινότητα του και είναι ένα στοιχείο που δεν θέλει να αποχωριστεί. Περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, μιλώντας διαδικτυακά σε δωμάτια συνομιλιών ή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης , ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες ανήκουν στην κατηγορία συμπεριφορών εθισμού στο διαδίκτυο.
Το διαδίκτυο έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού. Ένα από τα χαρακτηριστικά του διαδικτύου είναι ότι δίνει τη δυνατότητα να προβάλλει κάποιος μια ιδανική και επιθυμητή και όχι πραγματική εικόνα του εαυτού του, χωρίς να έχεις περιορισμούς και συνέπειες. Μάλιστα υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου μοιράζεται τον ίδιο νευροβιολογικό μηχανισμό με την εξάρτηση ουσιών και μπορεί να οριστεί ως συμπεριφορική εξάρτηση. Τέλος, η εξάρτηση από το διαδίκτυο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι εξάρτησης από το διαδίκτυο. Ο πρώτος τύπος αφορά στην υπερβολική χρήση ιστοσελίδων που απευθύνονται σε ενηλίκους για διαδικτυακό σεξ (cybersex) και διαδικτυακό πορνογραφικό υλικό (cyber porn). Ο δεύτερος τύπος αφορά στις διαδικτυακές σχέσεις. Υπερβολική, δηλαδή, ενασχόληση σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και τα δωμάτια συνομιλίας – ή άλλων υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων. Ο τρίτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τον τζόγο και τις διαδικτυακές αγορές. Στον τέταρτο τύπο περιλαμβάνεται η υπερβολική περιήγηση, δηλαδή συνεχόμενο και διαρκές «σερφάρισμα» στο Διαδίκτυο και αναζητήσεις σε βάσεις δεδομένων. Τέλος, ο πέμπτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εμμονή, δηλαδή, με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που όπως φαίνεται στη χώρα μας μαζί με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες που οδηγούν σε διαδικτυακές συμπεριφορές εξάρτησης.
Τα συμπτώματα του εθισμού εκδηλώνονται σταδιακά, ωστόσο και υπάρχουν προειδοποιητικές ενδείξεις τις οποίες θα πρέπει οι γονείς να παρατηρήσουν. Οι τρεις βασικές ενδείξεις είναι η έλλειψη ύπνου (υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του διαδικτύου τη νύχτα), η παράλειψη γευμάτων και η ατημέλητη εμφάνιση. Ακόμη, η αδυναμία του ατόμου να σταματήσει τη δραστηριότητα ή να ελέγξει το χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο και η επιθυμία να περνά ολοένα και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο θα πρέπει να μας ανησυχήσει. Τέλος, το συναισθηματικό κενό, η άσχημη διάθεση και η επιθετικότητα, όταν δεν είναι online, ή όταν προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση, όπως και η αμυντική συμπεριφορά σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου που μπορούν να εκδηλωθούν με ψέματα προς τα μέλη της οικογένειας ή φίλους, είναι ενδεικτικά της αρχής της εθιστικής συμπεριφοράς.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Το διαδίκτυο από μόνο του δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως καλό ή κακό. Μπορεί μάλιστα να συνεισφέρει θετικά στη ζωή του ανθρώπου με το εύρος των πληροφοριών που παρέχει, καθώς και με τους εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης που προσφέρει.
- Οι γονείς θα πρέπει προληπτικά κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις.
- Οι γονείς μπορούν να εγκαταστήσουν κάποια φίλτρα στον υπολογιστή ώστε να αποτραπεί η εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
- Όταν το παιδί μπαίνει στην εφηβεία σκοπός είναι να αναπτύξει από μόνο του τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου και αυτό γίνεται αν τα προηγούμενα χρόνια υπάρχει οριοθέτηση στη χρήση από τους γονείς.
- Η διατήρηση ενός καλού επιπέδου επικοινωνίας στην οικογένεια είναι θεμελιώδους σημασίας για την προστασία του εθισμένου παιδιού στη χρήση του διαδικτύου (συγκεκριμένοι στόχοι, συζήτηση την κατάλληλη στιγμή, χρήση επιχειρημάτων, ανθεκτικότητα στη στάση των παιδιών)
- Ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ
- Ο χρόνος που μένουν στον υπολογιστή και το Διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους.
- Η πρόσβαση στο διαδίκτυο δεν πρέπει να λειτουργεί σαν ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς του παιδιού ή να απαγορεύεται η πρόσβαση στον υπολογιστή σαν τιμωρία.
Το κλειδί είναι ισορροπία της γονεϊκής σχέσης και τα όρια που θέτουν οι ίδιοι οι γονείς στα παιδιά.
Βιβλιογραφία:
Griffiths, M. (1997). “Psychology of Computer Use: XLIII. Some comments on ‘Addictive Use of the Internet’ by Young”. Psychological Reports, 80, 81-81.
Griffiths, M. (1998). Internet Addiction: Does it really exist? In: J. Grackenbach, Editor, Psychology and the Internet: Intrapersonal, interpersonal and transpersonal implications. Academic Press, San Diego.
Shapira, N.A., Lessig, M., Goldsmith, T., Szabo, S., Lazoritz, M., Gold, M. et al. (2003). Problematic internet use: Proposed classification and diagnostic criteria. Depression and Anxiety, 17, 207-216.
Shapira, N.A., Goldsmith, t. D., Keck, P. E. Jr., Khosla, U. M. & McElroy, S.L. (2000). Psychiatric features of individuals with problematic internet use. Journal of Affective Disorders, 57, 267-272.
Κείμενο: Διαμαντοπούλου Δανάη, Ψυχολόγος MSc
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
0 Σχόλια