Σχολικός εκφοβισμός: Γιατί κάποια παιδιά εκφοβίζουν;
Τα τελευταία χρόνια ακούγεται πολύ συχνά ο όρος bullying (εκφοβισμός). Κάποιες φορές, μάλιστα, και καταχρηστικά. Τι είναι όμως στην πραγματικότητα; Και για ποιο λόγο ορισμένα παιδιά τείνουν να εκφοβίζουν τους συμμαθητές τους (και όχι μόνο);
Το bullying είναι μια βίαιη ή/και επιθετική συμπεριφορά από ένα παιδί ή μια ομάδα παιδιών προς ένα άλλο παιδί. Για να χαρακτηριστεί η συμπεριφορά αυτή ως εκφοβισμός, πρέπει να ισχύουν κάποιες προϋποθέσεις: α) η συμπεριφορά πρέπει να είναι στοχευμένη απέναντι στο παιδί ή την ομάδα παιδιών, β) πρέπει να υφίσταται κατ’ επανάληψη και σίγουρα περισσότερο από μία φορά και γ) πρέπει να υπάρχει ανισορροπία στη δύναμη και την ισχύ ανάμεσα στις δύο μεριές, και ο θύτης να υπερισχύει (Batool, Yousaf & Batool, 2017’ Rodrigues Reis e Silva, Carvalho de Lima, Lins Acioli & Barreira, 2020).
Οι μορφές που μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός είναι ποικίλες. Πιο συχνά εμφανίζονται η φυσική (με χτυπήματα, κλωτσιές κ.λπ.), η λεκτική, η συναισθηματική και πλέον η ηλεκτρονική (Batool, Yousaf & Batool, 2017’ Καλύβας, 2016).
Στον εκφοβισμό υπάρχουν πάντα τέσσερις εμπλεκόμενες ομάδες: ο θύτης, το θύμα, οι παρατηρητές και τα θύματα – θύτες (θύματα που υπέστησαν bullying και μετά ανέπτυξαν επιθετική συμπεριφορά για να επιβιώσουν’Rodrigues Reis e Silva et al., 2020).
Όπως προαναφέρθηκε, λοιπόν, το παρόν κείμενο θα ασχοληθεί με τον θύτη. Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσε κανείς να πει πως ο θύτης είναι ένα άτομο που συνήθως είναι δημοφιλής στο σχολείο, πιστεύει ότι η συμπεριφορά του θα του αποφέρει είτε υλικά (αντικείμενα κλπ) είτε κοινωνικά (περισσότερη αποδοχή από τους κύκλους των μαθητών) πλεονεκτήματα. Επιπλέον, είναι άτομο που συνηθίζει να προσβάλλει τους άλλους, ακόμα κι αν εκείνοι δεν τον έχουν προκαλέσει (Rodrigues Reis e Silva et al., 2020).
Το παιδί που εκφοβίζει τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα στοιχεία. Αυτά μπορεί να είναι διάφορα συναισθηματικά προβλήματα, αρκετά προβλήματα κοινωνικών σχέσεων, δυσκολία στο να τηρήσει νόμους και κανόνες και μικρή δυνατότητα να διατηρήσει τον έλεγχο του εαυτού του. Επίσης, πρόκεται για ένα παιδί που διαθέτει μειωμένη ενσυναίσθηση (Garmy, Vilhjalmsson & Kristjansdottir, 2018’ Καλύβας, 2016). Μεγαλώνοντας δεν αποκλείεται να εμπλακεί σε παράνομες ενέργειες αλλά και να εμφανίσει ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά επιθετικής συμπεριφοράς (Garmy, Vilhjalmsson & Kristjansdottir, 2018’ Rodrigues Reis e Silva et al., 2020).
Στη συνέχεια, θα εξεταστούν κάποια επιδημιολογικά χαρακτηριστικά των παιδιών που εκφοβίζουν. Όσον αφορά την ηλικία, συνήθως είναι μεγαλύτερα ηλικιακά ή έχουν την ίδια ηλικία με τα θύματα. Σε ό,τι έχει να κάνει με το φύλο τους, τα αγόρια επιλέγουν περισσότερο ευθείς και φυσικούς τρόπους για να εκφοβίσουν (π.χ. τρικλοποδιές)’ από την άλλη, τα κορίτσια επιλέγουν περισσότερο διακριτικούς και ψυχολογικούς τρόπους να προσβάλλουν. Επίσης, το κοινωνικό προφίλ των παιδιών αυτών συνήθως περιλαμβάνει οικογένειες/γονείς που χρησιμοποιούν βία και η επιθετική συμπεριφορά και οι ίδιοι: η έρευνα, μάλιστα, έχει δείξει ότι, σε επίπεδο οικογένειας, οι θύτες εμφανίζονται μέχρι και τρεις γενιές πίσω! Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι στη βιβλιογραφία παρουσιάζονται δύο πιθανά ψυχολογικά προφίλ του θύτη ως εξής: α) χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτικά συμπτώματα και οικογενειακά προβλήματα και β) υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και ηγετικές θέσεις σε ομάδες, με επικρατέστερο το δεύτερο (Canales, Baena, Oidor & Ruiz, 2018).
Η Τρικαλιώτη (2017) αναφέρει, επιπλέον, ότι οι θύτες μερικές φορές είναι άτομα που νιώθουν ότι απειλούνται. Αντίστοιχα, επομένως, εμφανίζουν δύο τύπους συμπεριφορών: 1. είτε με άμεσο, επιτιθέμενοι με απειλές και κατηγορίες, θεωρώντας ότι οι υπόλοιποι δεν είναι σωστοί απέναντί τους, 2. είτε με έμμεσο τρόπο, υποβαθμίζοντας το θύμα, κάνοντας σαρκαστικά ή υποτιμικά σχόλια κ.λπ. Ο στόχος σε κάθε περίπτωση είναι ένας: το θύμα να αμιφβάλλει για τον εαυτό του και τις ικανότητές του, να είναι περιθωριοποιημένο και να αποκλείεται από ομαδικές δραστηριότητες (Καλύβας, 2016’ Τρικαλιώτη, 2017).
Συνοπτικά, η Ευρωπαϊκή Καμπάνια κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (χωρίς ημερομηνία), αναφέρει πως ο θύτης έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
-Ανάγκη για κυριαρχία πάνω σε άλλους
-Αδυναμία ελέγχου παρορμήσεων
-Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου
-Αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων
-Ασυνήθιστα χαμηλό άγχος
-Διογκωμένη αυτοεικόνα
-Έλλειψη αίσθησης του μέτρου
-Η δημοτικότητα τους βρίσκεται στο μέσο όρο ή κάτω από αυτόν και χαμηλώνει καθώς προσχωρούν στις εκπαιδευτικές βαθμίδες
-Είναι εχθρικό απέναντι στο περιβάλλον του (ιδιαίτερα σε γονείς και εκπαιδευτικούς)
-Απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης[..]”
Καταληκτικά, είναι σημαντικό να πούμε ότι το πιο ουσιαστικό σε όλα τα θέματα είναι η πρόληψη και η σωστή ενημέρωση. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την οικογένεια όσο και το σχολείο, με κατάλληλη ενημέρωση των γονέων σε θέματα γονεϊκότητας και των εκπαιδευτικών σε θέματα συμπερίληψης, καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Κείμενο: Αθανασία Παλέντζα, Ψυχολόγος - MSc Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Batool, S., Yousaf, R., & Batool, F. (2017). Bullying in social media: An affect study of cyber bullying on the youth. Pakistan Journal of Criminology, 9(4), 119-139.
Ευρωπαϊκή Καμπάνια κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (χωρίς ημερομηνία). Το παιδί που εκφοβίζει – Προφίλ. Europe’s Antibullying Campaig. Ανακτήθηκε από “http://www.e-abc.eu/gr/sholikos-ekfovismos/to-paidi-pou-ekfovizei/” (29 Ιανουαρίου 2022)
Garmy, P., Vilhjalmsson, R., & Kristjansdottir, G. (2018). Bullying in school – aged children in Iceland: A cross – sectional study. Journal of Pediatric Nursing, 38, 1-12. doi:10.1016/j.pedn.2017.05.009
Καλύβας, Κ. (2016). Σχολικός εκφοβισμός: Το κλινικό προφίλ του θύτη και η αντιμετώπιση του φαινομένου στη σχολική μονάδα. Επιστημονικό Εκπαιδευτικό Περιοδικό “eκπ@ιδευτικός κύκλος”, 4(2), 161-189. Ανακτήθηκε από “https://journal.educircle.gr/images/teuxos/2016/teuxos2/teuxos_2_10.pdf” (25 Ιανουαρίου 2022)
Rodrigues Reis e Silva, G., Carvalho de Lima, M. L., Lins Acioli, R. M., & Barreira, K. (2020). Prevalence and factors associated with bullying: Differences between the roles of bullies and victims of bullying. Journal de Pediatrica, 96(6), 693-701. https://doi.org/10.1016/j.jped.2019.09.005
Τρικαλιώτη, Κ. (2017). Η δυναμική θύμα – θύτης. Psychologynow.gr. Ανακτήθηκε από “https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/symperifora/3484-i-dynamiki-thyma-thytis- kassiani-trikalioti.html” (23 Ιανουαρίου 2022)
Urra Canales, M., Salazar Baena, V., Acosta Oidor, C., & Jaime Ruiz, E. (2018). Bullying: Description of the roles of victim, bully, peer group, school, family and society. International Journal of Sociology of Education, 7(3), 278- 299. http://dx.doi.org/10.17583/rise.2018.3547
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
*Οι απόψεις των εθελοντών αρθρογράφων είναι απολύτως προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του ιδιοκτήτη.
0 Σχόλια