Η ψυχική υγεία των ανδρών
Το σημερινό άρθρο εξετάζει ένα θέμα που μέχρι πρόσφατα δεν συζητούνταν αρκετά: την ψυχική υγεία του ανδρικού φύλου. Η βιβλιογραφία εντοπίζει διάφορα ζητήματα που άπτονται των δυσκολιών και των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι άνδρες στην προσπάθειά τους για διαχείριση των θεμάτων ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ακόμα και οι ερευνητές μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον σε αυτό το ζήτημα, καθώς οι μελέτες που υπήρχαν εστίαζαν στις γυναίκες (Affleck, Carmichael & Whitley, 2018).
Η έρευνα έχει δείξει πως οι άνδρες εμφανίζουν ποικίλα ζητήματα ψυχικής υγείας. Τα πιο συχνά φαίνεται να είναι η κατάθλιψη και το στρες (Hirsch, Kelliher Rabon, Reynolds, Barton & Chang, 2017). Δεδομένου ότι οι άνδρες, σε σύγκριση με τις γυναίκες, σπάνια θα αναζητήσουν την κατάλληλη βοήθεια (Chatmon, 2020’ DiGioacchino DeBatet & Gatto, 2018’ Sagar – Ouriaghli, Godfrey, Bridge, Meade & Brown, 2019), τα ποσοτά αυτοκτονίας τους είναι ανησυχητικά υψηλά (Bilsker, Fogarty & Wakefieled, 2018’ Chatmon, 2020).
Πολλοί είναι οι παράγοντες που οδηγούν τους άνδρες σε αυτή την κατάσταση. Αρχικά, έχει να κάνει με μια “ομπρέλα” στίγματος (DiGioacchino DeBatet & Gatto, 2018’ Hirsch et al., 2017’ Rice, Purcell & McGorry, 2018), που χωρίζεται σε τέσσερις κατηγορίες: το κοινωνικό, το αντιλαμβανόμενο (του εαυτού), το επαγγελματικό και το πολιτισμικό. Το κοινωνικό στίγμα έχει να κάνει με την αρνητική άποψη της κοινωνίας για την ψυχική υγεία, και ειδικότερα για τους άνδρες που υποφέρουν, τους οποίους θεωρεί αδύναμους χαρακτήρες’ αυτό έχει ως αποτέλεσμα διακρίσεις και τελικά απομόνωση του άνδρα (Chatmon, 2020). Το αντιλαμβανόμενο στίγμα το “δίνει” το ίδιο το άτομο στον εαυτό του, καθώς νιώθει ντροπή για τα συμπτώματα (Milner, Law, Mann, Cooper, Witt & LaMontagne, 2018). Το επαγγελματικό στίγμα οφείλεται στην υπόθεση ότι οι επαγγελματίες υγείας έχουν την τάση να ενισχύουν την έννοια του στίγματος για τους θεραπευόμενους. Τέλος, το πολιτισμικό στίγμα αφορά στο πώς ερμηνεύει την ψυχική ασθένεια η κάθε κουλτούρα (Chatmon, 2020).
Επιπλέον, άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την αναζήτηση βοήθειας είναι η “αρρενωπότητα” (Bilsker, Fogarty & Wakefieled, 2018). Ο όρος αυτός έχει να κάνει με τις κοινωνικά αναμενόμενες συμπεριφορές, όπου ο άνδρας “πρέπει” να περιορίζει τις συναισθηματικές αντιδράσεις που σχετίζονται με φόβο ή κλάμα κ.λπ., διαφορετικά θεωρείται ότι χάνει τη “δύναμή” του (Chatmon, 2020’ DiGioacchino DeBatet & Gatto, 2018). Άλλα “αρρενωπά” χαρακτηριστικά είναι η στωικότητα, το να μη δείχνει ευάλωτος αλλά και να στηρίζεται μόνο στον εαυτό του, διαφορετικά, παρουσιάζει ενδείξεις “αδυναμίας” (Sagar – Ouriaghli et al., 2019). Όπως χαρακτηριστικά περιγράφουν οι DiGioacchino DeBatet και Gatto (2018), “η κατάθλιψη και οι νόρμες της αρρενωπότητας λειτουργούν σε έναν φαύλο κύκλο, όπου οι άνδρες με κατάθλιψη νιώθουν ότι δε μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της αρρενωπότητας, το οποίο έπειτα αυξάνει την κατάθλιψή τους”.
Σύμφωνα με τους Rice, Purcell και McGorry (2018), υπάρχει ένα πολύ μικρό ποσοστό νέων ανδρών (μόλις 13,2%!) που θα αναζητήσουν βοήθεια για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Συνήθως, έχουν πιο αρνητική στάση σε σχέση με τις γυναίκες, όσον αφορά τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας (Sagar – Ouriaghli et al., 2019) και όχι άδικα. Συγκεκριμένα, όσοι αναζήτησαν βοήθεια, δεν είχαν τα βέλτιστα αποτελέσματα λόγω των προσεγγίσεων των συστημάτων υγείας, που αποτυγχάνουν να κάνουν τους άνδρες να ασχοληθούν ενεργά. Ένα πρόβλημα που μπορεί να προκύψει είναι ο θεραπευτής (ως ένα βαθμό) να ασπάζεται τις αντιλήψεις της “αρρενωπότητας”, επομένως επηρεάζεται η σχέση μεταξύ αυτού και του θεραπευόμενου. Επίσης, η ψυχοθεραπεία προϋποθέτει ο θεραπευόμενος να γίνει ευάλωτος για να διαχειριστεί τα ζητήματά του, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τους “παραδοσιακούς” ρόλους του ανδρικού φύλου, από τη νοοτροπία της “αρρενωπότητας” (Seidler, Rice, River Oliffe & Dhillon, 2017), που πολλές φορές φτάνει στα όρια του τοξικού.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι οι άνδρες που αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας, να τα διαχειρίζονται συχνά με μη παραγωγικούς/μη υγιεινούς και πολλές φορές επικίνδυνους τρόπους (Chatmon, 2020). Οι πιο συχνοί τρόποι που συναντώνται στη βιβλιογραφία είναι η κατάχρηση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών και υπνωτικών χαπιών (Affleck, Carmichael & Whitley, 2018’ Bilsker, Fogarty &
Wakefieled, 2018’ DiGioacchino DeBatet & Gatto, 2018’ Sagar – Ouriaghli et al., 2019). Μερικές φορές οι άνδρες τείνουν να αγνοούν απλώς τα ζητήματα ψυχικής υγείας (Βilsker, Fogarty & Wakefieled, 2018’ DiGioacchino DeBatet & Gatto, 2018) ενώ άλλες φορές μπορεί να μην έχουν αρκετές γνώσεις πάνω στο αντικείμενο, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζουν τα συμπτώματα ή τις διαταραχές και, κατ’ επέκταση, ότι χρειάζονται βοήθεια (Call & Shafer, 2018’ Sagar – Ouriaghli et al., 2019). Μάλιστα, σε σχέση με τις γυναίκες, ίσως κρίνουν την κατάσταση ως λιγότερο σοβαρή (Affleck, Carmichael & Whitley, 2018).
Η αλλαγή της στάσης των ανδρών απέναντι στα ζητήματα ψυχικής υγείας δύναται να αλλάξει μέσα από προγράμματα παρέμβασης. Δεδομένου ότι πλέον επηρεάζονται και οι έφηβοι, μερικά από αυτά τα προγράμματα μπορούν να ξεκινήσουν ως σχολική εκπαίδευση. Η εκπαίδευση θα περιλαμβάνει αλλαγή της νοοτροπίας “αντιμετώπισέ το σαν άντρας” (Βilsker, Fogarty & Wakefieled, 2018), που κληροδοτεί η μία γενιά στην άλλη, απαλλαγή από την έννοια του στίγματος (οποιασδήποτε μορφής) και διευκόλυνση των έφηβων αγοριών και νεαρών ανδρών για πρόσβαση σε υπηρεσίες ή περιβάλλοντα που δεν τους ωθούν στην κατανάλωση αλκοόλ ή τη χρήση ουσιών. Παράλληλα, χρειάζονται παρεμβάσεις που αποτρέπουν τη χρήση βίας (η οποία συνήθως είναι συνυφασμένη με το ανδρικό φύλο’ Rice, Purcell & McGorry, 2018), που επαναπροσδιορίζουν την έννοια της ευαλωτότητας και που στοχεύουν στην αντίληψη ότι η αναζήτηση βοήθειας είναι μια γενναία πράξη (Βilsker, Fogarty & Wakefieled, 2018).
Πέραν του σχολικού πλαισίου, είναι απαραίτητες οι καμπάνιες που δεν προωθούν τη στιγματοποίηση, ιδιαίτερα την κοινωνική και την πολιτισμική. Ακόμη, χρειάζεται να υπάρξει μέριμνα για υποστήριξη των οικογενειών, καθότι οι γονείς λειτουργούν σαν πρότυπα για τα παιδιά τους. Αν οι φροντιστές (άνδρες ή γυναίκες) διαχειρίζονται την ψυχική τους κατάσταση και δε δυσκολεύονται να αναζητήσουν την κατάλληλη βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας, τότε θα μεταφέρουν αυτή τη συμπεριφορά και στα παιδιά τους, συμβάλλοντας σε αλλαγή της νοοτροπίας (Rice, Purcell & McGorry, 2018).
Κείμενο: Αθανασία Παλέντζα, Ψυχολόγος - MSc Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
Βιβλιογραφικές αναφορές
Affleck, W., Carmichael, V., & Whitley, R. (2018). Men’s mental health: Social determinants and implications for services. The Canadian Journal of Psychiatry, 63(9), 581-589. https://doi.org/10.1177%2F0706743718762388
Bilsker, D., Fogarty, A. S., & Wakefield, M. A. (2018). Critical issues in men’s mental health. The Canadian Journal of Psychiatry, 63(9), 590-596. https://doi.org/10.1177%2F0706743718766052
Call, J. B., & Shafer, K. (2018). Gender manifestations of depression and help seeking among men. American Journal of Men’s Health, 12(1), 41-51. http://doi.org/10.1177/1557988315623993
Chatmon, B. N. (2020). Males and mental health stigma. American Journal of Men’s Health, 14(4), 1-3. https://doi.org/10.1177%2F1557988320949322
DiGioacchino DeBate, R., & Gatto, A. (2018). The effects of stigma on determinants of mental health help – seeking behaviors among male college students: An application of the Information – Motivation – Behavioral Skills Model. American Journal of Men’s Health, 12(5), 1286-1296. https://doi.org/10.1177%2F1557988318773656
Hirsch, J. K., Kelliher Rabon, K., Reynolds, E. E., Barton, A. L., & Chang, E. C. (2017). Perceived stress and suicidal behaviors in college students: Conditional indirect effects of depressive symptoms and mental health stigma. Stigma and Health, 4(1), 98– 106. https://doi.org/10.1037/sah0000125
Milner, A., Law, P. C. F., Mann, C., Cooper, T., Witt, K., & LaMontagne, A. D. (2018). A smart – phone intervention to address mental health stigma in the construction industry: A two – arm randomised controlled – trial. SSM – Population Health, 4, 164-168. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2017.12.007
Rice, S. M., Purcell, R., & McGorry, P. D. (2018). Adolescent and young adult male mental health: Transforming system failures into proactive models of engagement. Journal of Adolescent Health, 62, S9-S17. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2017.07.024 Sagar – Ouriaghli, I., Godfrey, E., Bridge, L., Meade, L. & Brown, J. S. L. (2019). Improving mental health service utilization among
men: A systematic review and synthesis of behavior change techniques within interventions targeting help – seeking.
American Journal of Men’s Health, 13(3), 1-18. https://doi.org/10.1177/1557988319857009
Seidler, Z. E., Rice, S. M., River, J., Oliffe, J. L., & Dhillon, H. M. (2017). Men’s mental health services: The case for a Masculinities
Model. The Journal of Men’s Studies, 26(1), 92-104. https://doi.org/10.1177%2F1060826517729406
0 Σχόλια