Έμφυλα στερεότυπα στα σώματα ασφαλείας
Στο σημερινό άρθρο θα εξεταστούν στερεότυπα φύλου που εντοπίζονται στα σώματα ασφαλείας, τόσο στην Ελλάδα όσο και άλλες χώρες. Οι γυναίκες άρχισαν να εργάζονται τη δεκαετία του 1970, όπου τις συμπεριλάμβαναν πολλά στρατιωτικά προγράμματα. Η αντίστοιχη νομοθεσία ήρθε έξι χρόνια μετά, το 1976, που όριζε ότι οι γυναίκες θα μπορούν πλέον να διορίζονται στο στρατό, το ναυτικό και την αεροπορία (Boldry, Wood & Kashy, 2001). Παρόλα αυτά, η πραγματική ενσωμάτωσή τους προχώρησε πολύ αργά και μέχρι και σήμερα οι γυναίκες θεωρούνται μειονότητα στα σώματα ασφαλείας (Μουράτη, 2018).
Γενικά, στα περισσότερα σώματα ασφαλείας υπάρχει η πεποίθηση πως οι γυναίκες δεν ταιριάζουν σε αυτούς τους χώρους εργασίας. Όταν επιλέγουν να εργαστούν σε αυτούς, ειδικά όταν οι χώροι είναι ανδροκρατούμενοι, τείνουν να διακατέχονται από εσωτερική διαμάχη, ανάμεσα στη «θηλυκότητα» και τον «επαγγελματισμό», δηλαδή ανάμεσα στις αναμενόμενες για τις γυναίκες προσδοκίες και στις αναμενόμενες για τέτοιες εργασίες προσδοκίες. Όλο αυτό φυσικά δημιουργεί προβλήματα στις επαγγελματικές επιλογές τους (Martin, 1980, όπως αναφέρεται στους Morash & Haarr, 2011’ Rabe – Hemp, 2009). Επιπλέον, πολλές διαφορές φαίνεται να υπάρχουν στη δυνατότητα γρήγορης λήψης αποφάσεων, στην αυτοπεποίθηση και τις ηγετικές τάσεις (θεωρούνται ανδρικά χαρακτηριστικά) και στη βοηθητικότητα, στην ευγένεια, την ενσυναίσθηση και την έκφραση συναισθήματος (θεωρούνται γυναικεία χαρακτηριστικά (Boldry, Wood & Kashy, 2001).
Ας δούμε αρχικά το επάγγελμα του αστυνομικού. Σε γενικές γραμμές, πιστεύεται ότι αυτό το επάγγελμα είναι ακατάλληλο για τις γυναίκες. Ο λόγος είναι ότι η εργασία αυτή απαιτεί χαρακτηριστικά «αρρενωπά», για παράδειγμα επιθετικότητα, ανοχή στη βία, ανάληψη ρίσκου, γενναιότητα, κυριαρχία κ.λπ., τα οποία θεωρείται ότι τα έχουν κυρίως οι άνδρες. Ωστόσο, παρότι οι γενικά οι γυναίκες χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους ως «θηλυκό» και οι άντρες ως «αρσενικό», είναι πιθανό και οι δύο να κατέχουν τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την εργασία (Morash & Haarr, 2011).
Αρχικά, οι γυναίκες είχαν προσληφθεί στην αστυνομία για κάλυψη στερεοτυπικά «θηλυκών» θέσεων εργασίας. Λόγου χάρη, τους ανέθεταν τη φύλαξη ανηλίκων και γυναικών κρατούμενων ή την προστασία των νεαρών κοριτσιών από τα λεγόμενα «κοινωνικά δεινά», όπως τη συμμετοχή σε παραστάσεις χορού, την κατανάλωση αλκοόλ ή τη χρήση τυχερών παιχνιδιών. Αργότερα ξεκίνησε η συζήτηση για τις δεξιότητες των γυναικών, όταν εκείνες άρχισαν να αναλαμβάνουν κλασικά καθήκοντα, όπως η περιπολία, και σταδιακά άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός τους. Παρότι, όμως, ήταν εξίσου ικανές, τα στερεότυπα στη δημόσια εικόνα παρέμεναν σχετικά σταθερά (Rabe – Hemp, 2009). Χαρακτηριστικό είναι πως αρκετές γυναίκες που εργάζονται σε σώματα ασφαλείας προσπαθούν να υιοθετήσουν τα «αρρενωπά» χαρακτηριστικά (Morash & Haarr, 2011). Σε αντίθετη περίπτωση, χαρακτηρίζονται από τους άνδρες ως «αδύναμες» (Rabe – Hemp, 2009).
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η νοοτροπία αυτή αλλάζει σταδιακά. Στις ΗΠΑ ορισμένοι οργανισμοί αστυνομικών επιχειρούν την αλλαγή της νοοτροπίας, εντάσσοντας στην εργασία περισσότερη εκφραστικότητα και περισσότερο κοινοτικό προσανατολισμό, σε μια προσπάθεια να εντάξουν «θηλυκά» χαρακτηριστικά και να μειώσουν τις φυλετικές διακρίσεις. Αντίστοιχα, υιοθετούν τον όρο «υπάλληλοι» για όλο το προσωπικό τους και όχι τους όρους «άντρες» και «γυναίκες» (Morash & Haarr, 2011).
Αντίστοιχα στοιχεία υπάρχουν και για το πυροσβεστικό σώμα. Λίγες είναι οι γυναίκες που προσλαμβάνονται, αλλά και λίγες αιτούνται εργασία. Παρόμοια, κυριαρχεί η υπόθεση πως δεν διαθέτουν τις απαραίτητες φυσικές ικανότητες για το επάγγελμα, παρότι πολλές από αυτές
προπονούνται σκληρά για την εισαγωγή τους. Δυστυχώς, αναφέρονται αρκετά περιστατικά παρενόχλησης από τους άνδρες πυροσβέστες. Πολλές φορές γίνονται «φάρσες» που ξεπερνούν τα όρια του αστείου ενώ υπάρχουν και περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης. Επίσης, σε θέματα καριέρας, οι γυναίκες αργούν να προαχθούν σε ανώτερες θέσεις (παρότι μπορεί να έχουν τα ίδια χρόνια εμπειρίας με έναν άνδρα που πήρε προαγωγή). Οι συχνότερες αιτίες εντοπίζονται στο γεγονός ότι οι γυναίκες δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες σε προπόνηση και εργασίες εξάσκησης ή και στον απαραίτητο εξοπλισμό. Οι γυναίκες αισθάνονται ότι πρέπει να συνεχώς να αποδεικνύουν την «αξία» τους στο σώμα (Hulett, Bendick, Thomas & Moccio, 2008). Το θετικό είναι πως αρκετά τμήματα έχουν αρχίσει και ακολουθούν τακτικές ένταξής τους, ώστε να μειωθεί η κατάσταση αυτή (Hulett, Bendick, Thomas & Moccio, 2007). Παρεμφερής νοοτροπία υπάρχει και στον στρατό (Boldry, Wood & Kashy, 2001).
Άξια αναφοράς είναι μια έρευνα που έγινε πρόσφατα και αφορούσε στην κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική αστυνομία. Το 1972 οι γυναίκες είχαν πλέον ισότιμες ευκαιρίες απασχόλησης στην εργασία και το 1983 εισήχθησαν για πρώτη φορά στην αστυνομία. Οι γυναίκες που προσλαμβάνονται τα τελευταία χρόνια εργάζονται τόσο σε επιτελικές όσο και σε μάχιμες υπηρεσίες του σώματος, διαθέτουν υψηλή επιστημονική κατάρτιση, ασκούν διοικητικά καθήκοντα και ανταποκρίνονται αποτελεσματικά. Αντίστοιχα, έχουν πλέον ισότιμη μεταχείριση με τους άνδρες, σε θέματα όπως τα κριτήρια εισαγωγής και κατάταξής τους, το χρόνο εργασίας, τις μηνιαίες αποδοχές και τη χρήση του εξοπλισμού. Παρότι στις μέρες μας μεγάλος αριθμός γυναικών βρίσκεται σε ηγετικές θέσεις, οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται και το επάγγελμα εξακολουθεί να απαιτεί «αρρενωπά» χαρακτηριστικά. Κι όλο αυτό παρόλο που η γυναικεία ηγεσία είναι σύμφωνη με τα σύγχρονα δεδομένα και έχει θετικά αποτελέσματα (οι γυναίκες ηγέτες διαθέτουν χιούμορ, ενισχύουν την ομαδικότητα, έχουν αυτοπεποίθηση και κερδίζουν το σεβασμό των υφισταμένων τους. Ως εκ τούτου, διαμορφώνεται ένα ισορροπημένο περιβάλλον εργασίας). Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το γυναικείο φύλο να υφίσταται αντιξοότητες, διακρίσεις και προκαταλήψεις ακόμα και στον 21ο αιώνα (Βασιλείου Πάτση, 2021).
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να περιγράψουμε εδώ πως είναι ελάχιστες οι έρευνες και οι μελέτες που εξετάζουν αυτό το θέμα. Χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση, καθώς είναι πολλές οι θετικές συνέπειες που μπορούν να προκύψουν από την πραγματική ενσωμάτωση των γυναικών στα σώματα ασφαλείας, τόσο στον επαγγελματικό χώρο όσο και στην κοινωνία, δεδομένου ότι τα επαγγέλματα αυτά επιτελούν σημαντικό έργο προς το κοινωνικό σύνολο.
Κείμενο: Αθανασία Παλέντζα, Ψυχολόγος - MSc Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
Βιβλιογραφικές αναφορές
Βασιλείου Πάτση, Σ. (2021). Γυναικεία ηγεσία: Μια ερμηνευτική μελέτη για τον ρόλο της στην ελληνική αστυνομία. Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ανακτήθηκε από “https://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/25882” (8 Ιουνίου 2022)
Boldry, J., Wood, W., & Kashy, D. A. (2001). Journal of Social Issues, 57(4), 689-705. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/0022- 4537.00236
Hulett,, D. M., Bendick, M., Jr., Thomas, S. Y., & Moccio, F. (2007). Enhancing women’s inclusion in firefighting. International Journal of Diversity in Organisations, 8(2), 1-45. https://doi.org/10.18848/1447-9532/CGP/v08i02/39562
Hulett,, D. M., Bendick, M., Jr., Thomas, S. Y., & Moccio, F. (2008). A national report card on women in Firefighting. International Association of Women in Fire and Emergency Services. Retrieved from https://www.womeninfire.org/wp- content/uploads/2014/07/35827WSP.pdf (7 Ιουνίου 2022)
Morash, M., & Haarr, R. N. (2011). Doing, redoing, and undoing gender: Variation in gender identities, of women working as police officers. Feminist Criminology, 7(1), 1-21. DOI: 10.1177/1557085111413253
Μουράτη, Π. (2018). Απόψεις ανδρών και γυναικών στο Ελληνικό Λιμενικό Σώμα για το επάγγελμα: Μελέτη περίπτωσης. Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ανακτήθηκε από “https://dspace.uowm.gr/xmlui/handle/123456789/2108” (7 Ιουνίου 2022)
Rabe – Hemp, C. R. (2009). POLICEwomen or policeWOMEN? Doing gender and police work. Feminist Criminology, 4(2), 114- 129. https://doi.org/10.1177%2F1557085108327659
0 Σχόλια