Σύμπλεγμα κατωτερότητας: 6 βήματα για να το ξεπεράσουμε

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας ορίζεται ως μια γενική και μη ρεαλιστική αίσθηση ανεπάρκειας και μειονεξίας που έχει κάποιος για τον εαυτό του. Ως έννοια είναι πολύ κοντά σε αυτή της χαμηλής αυτοεκτίμησης, ωστόσο στο χώρο της ψυχολογίας ως σύμπλεγμα νοείται ένα σύνολο συνειρμών ή παρορμήσεων που συνδέονται ασυνείδητα από το άτομο με ένα συγκεκριμένο θέμα και επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Πρόκειται για ένα είδος νεύρωσης, το οποίο αναγκάζει το άτομο να συμπεριφέρεται μη φυσιολογικά.

Ο Alfred Adler, μαθητής του Freud, ήταν αυτός που καθιέρωσε τον όρο, στα πλαίσια της δικής του θεωρίας προσωπικότητας. Κατά τον Adler, όλοι οι άνθρωποι έχουν εκ φύσεως αδυναμίες και για να τις ξεπεράσουν πρέπει να αναπτύξουν υψηλή αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους. Αν ο στόχος αυτός δεν επιτευχθεί, το άτομο είναι καταδικασμένο να αισθάνεται ανεπαρκές και ανάξιο.

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας συνοδεύεται από συγκεκριμένα συναισθήματα, τάσεις και συμπεριφορές. Το άτομο αισθάνεται ανασφάλεια και αμφισβητεί τις ικανότητες του, ενώ τις περισσότερες φορές νιώθει κατώτερο από τους γύρω του. Επίσης, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην κριτική και πιστεύει με την παραμικρή αφορμή ότι οι άλλοι θέλουν να τον μειώσουν, προβάλλοντας έτσι τη δική του διάθεση αυτό-υποτίμησης και μπαίνοντας σε θέση άμυνας-επίθεσης. Αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση και από την άλλη δύσκολα δέχεται τα κομπλιμέντα, θεωρώντας ότι δεν τα αξίζει ή ότι του λένε ψέματα. Εστιάζει στο κακό σενάριο και κάποιες φορές παρουσιάζει ναρκισσιστικά στοιχεία και εγωκεντρισμό, στην προσπάθεια να καλύψει αυτή την αίσθηση ανεπάρκειας που το κυριεύει.

Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να αποκτήσει σύμπλεγμα κατωτερότητας έχουν να κάνουν σε μεγάλο βαθμό με την παιδική ηλικία και το γονεϊκό περιβάλλον. Παιδιά που μεγάλωσαν σε οικογένειες όπου υπήρχε έντονη πίεση, έλεγχος και αυστηρότητα, υπερβολικά υψηλές προσδοκίες, κριτική και σύγκριση με άλλα παιδιά, όπως και απουσία επιβράβευσης, είναι πολύ πιθανό να εξελιχθούν σε ενήλικες με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση και τελικά με το εν λόγω σύμπλεγμα, το οποίο θα παρεισφρέει σε κάθε πτυχή της ζωής τους και θα επηρεάζει σημαντικά την ψυχική τους υγεία.

Αν νιώθετε ότι το σύμπλεγμα κατωτερότητας σας αφορά, ίσως οι παρακάτω συμβουλές σας βοηθήσουν:

• Αποδοχή και αυθεντικότητα: Δείτε τον εαυτό σας όπως ακριβώς είναι και αποδεχτείτε τον με όλες τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του. Αντί να χάνεστε μέσα στα αισθήματα ανεπάρκειας, βρείτε τον πραγματικό σας εαυτό και εστιάστε στην αυθεντικότητα σας. Δεν υπάρχει κάτι πιο απελευθερωτικό από το να αισθάνεστε άνετα με το ποιοι είστε.
• Σταματήστε τις συγκρίσεις: Κάθε άνθρωπος είναι μο-να-δι-κός, έχει τη δική του πορεία και ιστορία ζωής. Είμαστε τόσο πολύπλοκοι και πολυδιάστατοι, που το να συγκρινόμαστε με άλλα άτομα είναι παράλογο. Γιατί να συγκρίνουμε ανόμοια πράγματα;
• Σταματήστε τον ανταγωνισμό: Πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα υπερέχει σε σχέση με εμάς. Ο ανταγωνισμός είναι χαοτικός και άνευ ουσίας, δεν σταματά ποτέ και μας εξαντλεί συναισθηματικά. Δεν γίνεται να είμαστε καλοί σε όλα, και η αλήθεια είναι ότι δεν το χρειαζόμαστε. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να βρούμε σε τι είμαστε καλοί και να επενδύσουμε εκεί.
• Μιλήστε όμορφα στον εαυτό σας: Ο διάλογος που κάνουμε με τον εαυτό μας είναι εξαιρετικής σημασίας, γιατί είναι πανταχού παρών. Αντί να λέτε «Δεν είμαι αρκετά καλός», «Είμαι άχρηστος», «Οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα», πείτε: «Αξίζω όπως ακριβώς είμαι», «Είμαι μοναδικός», «Κάνω το καλύτερο που μπορώ και αυτό είναι αρκετό». Ακόμα και αν αρχικά δεν το πιστεύετε, η εξάσκηση σε αυτή τη θετική συνομιλία με τον εαυτό σας θα σάς ενδυναμώσει.
• Όλοι έχουμε ατέλειες: Ακόμα και αυτοί με τους οποίους συγκρίνεστε και βγαίνετε χαμένοι, έχουν ατέλειες. Όλοι έχουμε αδύναμα χαρακτηριστικά, γιατί το τέλειο δεν υπάρχει. Όλοι είμαστε ατελείς γιατί είμαστε άνθρωποι.
• Επενδύστε σε υγιείς σχέσεις: Οι θετικές σχέσεις με ανθρώπους υποστηρικτικούς και καλοπροαίρετους μπορούν να ενισχύσουν την προσπάθεια ανάπτυξης μίας καλής σχέσης με τον εαυτό σας. Κρατήστε κοντά σας άτομα με τα οποία νιώθετε όμορφα και μείνετε μακριά ή οριοθετηθείτε απέναντι σε «τοξικούς» για εσάς ανθρώπους.

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας δεν είναι απλά μια αίσθηση, μια τάση ή συμπεριφορά. Συνδέεται άμεσα με τον εαυτό μας και τα βιώματα του. Στην περίπτωση που νιώθουμε πως μας κάνει δυσλειτουργικούς και δυσκολεύει τη ζωή μας, είναι καλό να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε το προσωπικό νόημα που έχει για εμάς και να εργαστούμε για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μας και την προσωπική μας ανάπτυξη εν γένει.

 

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc./Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια