Κρίση πανικού ή κρίση άγχους; Σε τι διαφέρουν και πώς τις ξεχωρίζουμε.

 

Τα τελευταία χρόνια το στρες, το άγχος, ακόμη και οι αγχώδεις διαταραχές παρατηρούνται όλο και συχνότερα στον πληθυσμό, ειδικά μετά την έξαρση της πανδημίας Covid-19.

Κομμάτι όλου αυτού του φαινομένου αποτελούν και οι κρίσεις πανικού, που απασχολούν έντονα, ιδιαίτερα τις νεαρές ηλικίες, καθώς και οι κρίσεις άγχους. Καθώς παρουσιάζουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά, συχνά συγχέουμε τις μεν και τις δε κρίσεις, ωστόσο υπάρχουν βασικά σημεία στα οποία διαφέρουν.

Πώς διαφοροποιείται μία κρίση πανικού από μία κρίση άγχους;

Κατά το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V), ως κρίση πανικού ορίζεται η απότομη ανάδυση ενός έντονου φόβου ή μίας έντονης δυσανεξίας που κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας με τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

•       Ταχυκαρδία, αίσθημα καρδιακών παλμών
•       Εφίδρωση
•       Σωματικός τρόμος
•       Αίσθηση μείωσης βάθους αναπνοής ή ασφυξίας
•       Αίσθημα πνιγμού
•       Πόνος ή δυσανεξία στο στήθος
•       Ναυτία ή γαστρική αδιαθεσία
•       Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή λιποθυμίας
•       Ρίγη ή αίσθηση καύσους
•       Παραισθησίες (αισθήσεις μουδιάσματος ή τσιμπήματος)
•       Αποπραγματοποίηση / αποπροσωποποίηση
•       Φόβος απώλειας αυτό-ελέγχου ή «τρέλας»
•       Φόβος θανάτου

Η κρίση πανικού έρχεται ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση και προφανή λόγο. Κορυφώνεται μέσα σε 10 έως 20 λεπτά και τα συμπτώματα της υποχωρούν σταδιακά. Η ένταση της είναι μεγάλη και προκαλεί φόβο, αναστάτωση και αποδιοργάνωση στο άτομο. Εκδηλώνεται σε σωματικό επίπεδο με κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, όμως πάρα πολύ χαρακτηριστικός είναι ο φόβος του ατόμου ότι πεθαίνει, τρελαίνεται ή χάνει τον έλεγχο του εαυτού του, τα οποία ασφαλώς βιώνονται ως πολύ τρομακτικά. Επίσης, λόγω του άγχους επανεμφάνισης μιας κρίσης, το άτομο υιοθετεί συμπεριφορές αποφυγής καταστάσεων που συνδέονται με την κρίση (π.χ. επειδή μία κρίση πανικού ήρθε σε χώρο με πολύ κόσμο, αποφεύγει πλέον την πολυκοσμία), όπως και συμπεριφορές υπέρμετρου ελέγχου του περιβάλλοντος, τακτικές που συνήθως έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνική του ζωή. Τέλος, επανερχόμενες κρίσεις πανικού οδηγούν στη διάγνωση της Διαταραχής Πανικού.

Η κρίση άγχους, από την άλλη, εμφανίζεται μετά από μία περίοδο έντονης ανησυχίας για κάτι συγκεκριμένο. Κάποια από τα συμπτώματα είναι:

•     Ταχυπαλμία
•     Δύσπνοια
•     Ζαλάδα
•     Κόπωση
•     Φόβος
•      Ευερεθιστότητα
•     Αγωνία
•     Απώλεια συγκέντρωσης
•      Μυϊκός πόνος
•      Μούδιασμα στο κεφάλι ή στα άκρα
•      Ταχύπνοια
•      Διαταραχές στον ύπνο

 

Η κρίση άγχους δεν έρχεται ανεξήγητα, αντίθετα σχετίζεται με κάποιον γνωστό ψυχοπιεστικό παράγοντα. Τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν ώρες, μέρες, εβδομάδες, ακόμα και μήνες, όμως η ένταση τους κυμαίνεται από ήπια έως υψηλή. Για παράδειγμα, αφετηρία για μια κρίση άγχους μπορεί να είναι το άγχος για κάποιες οικονομικές δυσκολίες ή για ένα θέμα υγείας. Οι συνεχείς σκέψεις γύρω από το πρόβλημα «χτίζουν» σταδιακά την επερχόμενη κρίση, που θα κορυφωθεί σιγά-σιγά. Σε αντιδιαστολή με τις κρίσεις πανικού, οι κρίσεις άγχους δεν συνοδεύονται από αίσθηση επερχόμενου θανάτου ή «τρέλας», ούτε συνεπάγονται και κάποια αγχώδη διαταραχή: αποτελούν εκδηλώσεις φυσιολογικού άγχους, απλώς σε μία εντονότερη μορφή.

Συμπερασματικά, η κρίση πανικού διαφοροποιείται από την κρίση άγχους ως προς τον τρόπο εμφάνισης, την ένταση των συμπτωμάτων, τη διάρκεια τους και τη σύνδεση με κάποια ψυχική διαταραχή.

Ο κοινός παρονομαστής των εν λόγω κρίσεων - το άγχος - είναι μία φυσιολογική αντίδραση σε κάτι που μάς απειλεί. Όταν, όμως, η αντίδραση αυτή εμφανίζεται σε υπερβολικό βαθμό, μάς κάνει δυσλειτουργικούς και μάς ταλαιπωρεί, καλό είναι να αντιμετωπίζεται άμεσα με αναγνώριση, αποδοχή και στήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας και από το περιβάλλον.

Και στις δύο περιπτώσεις, είτε πρόκειται για κρίση πανικού,  είτε για κρίση άγχους, αναδύεται μία ευκαιρία να επαναδιαπραγματευτούμε τη σχέση μας με το άγχος, να στραφούμε μέσα μας και να αναρωτηθούμε: Τι σημαίνει αυτή η κρίση για εμάς; Τι μήνυμα φέρει; Ποιο κομμάτι του εαυτού μας ζητά την προσοχή μας;

Όταν  αρχίζουμε να παρατηρούμε και να θέτουμε τέτοιου είδους ερωτήματα στον εαυτό μας, ξεκινά και το ταξίδι της ενδοσκόπησης, της θεραπείας και της εξέλιξης μας.

 

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc./Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια

 

Βιβλιογραφία

- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596.

- May, R. (2010). Το νόημα του άγχους. Αθήνα: Ύψιλον.

- Smith, Melinda; Robinson, Lawrence; Segal, Jeanne. "Panic Attacks and Panic Disorder". HelpGuide. Retrieved 2021-07-06.