Αυτοεκτίμηση
Η έννοια της αυτοεκτίμησης συναντάται συχνά στον κλάδο της αναπτυξιακής, κλινικής και κοινωνικής ψυχολογίας. Ο ενεργός ρόλος της αυτοεκτίμησης στην ψυχολογική λειτουργία ερευνάται περισσότερο από έναν αιώνα.
Τι είναι η αυτοεκτίμηση και ποια η σημασία της;
Σύμφωνα με τον Rosenberg (1965) η αυτοεκτίμηση ορίζεται ως η συνολική θετική αξιολόγηση του εαυτού από το ίδιο το άτομο. Ένα άτομο με υψηλή αυτοεκτίμηση θεωρεί τον εαυτό του άξιο και έχει αυτοσεβασμό. Οι Wang και Ollendick (2001) υποστήριξαν ότι πρόκειται για μια διαδικασία αυτοαξιολόγησης με επερχόμενη συναισθηματική αντίδραση προς τον εαυτό. Η αξιολόγηση και η συναισθηματική αντίδραση θεωρούνται θεμελιώδεις καθώς είναι στοιχεία που συναντώνται σε όλους τους υπάρχοντες ορισμούς και θεωρίες για την αυτοεκτίμηση.
Ένας σύγχρονος και περιεκτικός ορισμός της αυτοεκτίμησης περιγράφει την έννοια ως τη διάθεση να βιώνει το άτομο τον εαυτό του ως ικανό να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής και ως άξιο ευτυχίας.
Κάθε άνθρωπος αξιολογεί τον εαυτό του με βάση τα όσα ο ίδιος θεωρεί σημαντικά και τις αξίες του. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου είναι επίκτητη και πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι χτίζεται στην πρώιμη ηλικία, ωστόσο πρόκειται για μία μακροχρόνια διαδικασία. Δεν απαιτεί «τεράστια» γεγονότα για να χτιστεί, όπως αντίστοιχα και για να γκρεμιστεί. Πρόκειται για μια διαδικασία που διαρκεί για όλη μας τη ζωή.
Ένα περιβάλλον φροντίδας και υγιών σχέσεων στην παιδική ηλικία μπορεί να χαρακτηριστεί ασπίδα για την ψυχική υγεία τόσο του παιδιού, όσο και του μετέπειτα ενήλικα. Η ρεαλιστική ανατροφοδότηση των γονέων προς το παιδί και η άνευ όρων εκτίμηση αποτελούν πολύτιμα εργαλεία.
Έρευνες δείχνουν ότι τα επίπεδα της αυτοεκτίμησης μειώνονται κατά την εφηβική ηλικία και αυξάνονται στη νεαρή ενήλικη ζωή. Ωστόσο, παράγοντες όπως η γονική συμμετοχή, η αυτονομία και η ελευθερία έχουν συσχετιστεί θετικά με υψηλή αυτοεκτίμηση στην εφηβεία.
Τα άτομα με υψηλή υγιή αυτοεκτίμηση είναι πιο ανθεκτικά στην αντιμετώπιση αντίξοων συνθηκών, καθώς θεωρείται ότι μετριάζουν θετικά την έκφραση δυσλειτουργικών σχημάτων, αλλά και καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατά την εμπειρία αρνητικών γεγονότων της ζωής. Η υψηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται με τη δημιουργία στενών σχέσεων και με την ικανότητα βελτίωσης δυνατών σημείων.
Η κακοποίηση, τα τραύματα, ο εκφοβισμός σε οποιοδήποτε πλαίσιο και οι τοξικές σχέσεις μπορούν να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση και να αποδυναμώσουν το άτομο. Στόχος μας, λοιπόν, θα ήταν όσο το δυνατόν υψηλότερη αυτοεκτίμηση; Η απάντηση είναι όχι ακριβώς. Ζητήματα δεν προκύπτουν μόνο από την μειωμένη αυτοεκτίμηση, αλλά και από την υπερβολική αυτοεκτίμηση. Ένας άνθρωπος με υπερβολική αυτοεκτίμηση μπορεί να αναπτύξει ναρκισσιστικά στοιχεία και συμπεριφορά, όπως επίσης και επιθετικότητα. Το άτομο με υπερβολική αυτοεκτίμηση και ναρκισσιστικά στοιχεία έχει διογκωμένη αίσθηση της σημασίας και της αξίας του. Σε μερικά σημεία της βιβλιογραφίας, ο ναρκισσισμός αναφέρεται ως «σκοτεινή πλευρά της υψηλής αυτοεκτίμησης». Πρόκειται για φαινομενικά αντίθετες συμπεριφορές από την περίπτωση της μειωμένης αυτοεκτίμησης, όμως τα αποτελέσματα είναι παρόμοια. Ενώ υπάρχει και αντικρουόμενη άποψη πως ναρκισσιστικά στοιχεία μπορεί να σχετίζονται και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στο άλλο άκρο, η χαμηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται με ευαισθησία στο άγχος, την κατάθλιψη, την τελειομανία και το αίσθημα δυσφορίας.
Είναι σημαντικό να καλλιεργήσουμε με υγιή τρόπο την αυτοεκτίμηση. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν δόθηκαν τα κατάλληλα εφόδια στην παιδική ηλικία, υπάρχουν παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να χτίσει μια πιο υγιή αυτοεκτίμηση.
Θετικές σκέψεις, αισιοδοξία, αποδοχή, αυτοαποδοχή και εστίαση στην θετική πλευρά των όσων συμβαίνουν ενισχύουν την αυτοεκτίμηση. Ωστόσο θέλουμε μια ρεαλιστική οπτική, να είμαστε στη μέση, όχι στα άκρα, καθώς δεν γίνεται να είναι όλα «τέλεια». Η εσωτερική ηρεμία, η σταθερότητα, η κατανόηση των αναγκών μας, η έκφραση των συναισθημάτων και τα όρια φέρνουν υγιή αυτοεκτίμηση η οποία φέρνει και υγιείς σχέσεις.
Η έννοια της αυτοεκτίμησης αποτελεί σημαντικό θεμέλιο της προσωπικότητάς μας. Η υγιής αυτοεκτίμηση προσφέρει ένα πολύτιμο σταθερό έδαφος για την εξέλιξή μας και την δημιουργία υγιών σχέσεων. Ποτέ δεν είναι αργά να φροντίσουμε τον εαυτό μας, ανακαλύπτοντας και στη συνέχεια ενισχύοντας τα δυνατά μας σημεία.
Δήμητρα Καρυοφύλλη Ψυχολόγος MSc
Πηγές:
Abdel-Khalek, A. M. (2016). Introduction to the psychology of self-esteem. Self-esteem: perspectives, influences, and improvement strategies, 1-23.
Baumeister, R. F., Smart, L., & Boden, J. M. (1996). Relation of threatened egotism to violence and aggression: the dark side of high self-esteem. Psychological review, 103(1), 5.
Branden, N. (2021). The power of self-esteem. Health Communications, Inc..
Brummelman, E., & Sedikides, C. (2020). Raising children with high self‐esteem (but not narcissism). Child development perspectives, 14(2), 83-89.
Orth, U., & Robins, R. W. (2014). The development of self-esteem. Current directions in psychological science, 23(5), 381-387.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self- image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Wang, Y., & Ollendick, T. H. (2001). A cross-cultural and developmental analysis of self-esteem in Chinese and Western children. Clinical child and family psychology review, 4(3), 253-271.
►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ
►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079
►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08
►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com
0 Σχόλια