Πόσο σημαντικό είναι το συμβολικό παιχνίδι για ένα παιδί;

 

Το παιχνίδι αποτελεί τη «φυσική» γλώσσα των παιδιών, το πιο ισχυρό μέσο έκφρασής τους και αναπόσπαστη δραστηριότητα της καθημερινότητάς τους. Μέσω του παιχνιδιού, το παιδί εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, μαθαίνει, πειραματίζεται, ευχαριστιέται, απογοητεύεται και ανακαλύπτει σιγά-σιγά τον εαυτό του και τον κόσμο που το περιβάλλει. Το παιχνίδι πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό καθώς το ίδιο το παιδί το θεωρεί πολύ σημαντικό, κάτι που φαίνεται και από το πόσο πολύ απορροφάται από αυτό που κάνει. Για τα παιδιά το παιχνίδι είναι σοβαρή μάθηση. 

Στην ουσία, το συμβολικό παιχνίδι είναι όταν το παιδί ξεκινά να δημιουργεί φανταστικά σενάρια, να αναπαριστά ρόλους και να προσποιείται πως τα αντικείμενα που έχει γύρω του έχουν διαφορετική χρήση από την πραγματική τους. Εμφανίζεται στην ηλικία των 18 μηνών και σε αυτό το στάδιο ενδείξεις συμβολικού παιχνιδιού είναι η προσποίηση πως μια κούκλα είναι ένα μωρό που κοιμάται, ξυπνάει, πεινάει και δρα ως ένα πραγματικό μωρό ή η χρήση διαφόρων οικιακών αντικειμένων ως κάτι άλλο. Επιπλέον το συμβολικό παιχνίδι μπορεί να ταυτιστεί και με αντικείμενα. Ένα παράδειγμα είναι όταν τα παιδιά φοράνε τα ρούχα των γονιών τους για να τους μιμηθούν ή κάνουν την βούρτσα μικρόφωνο να τραγουδήσουν ή ακόμα φορούν ένα κουτί για καπέλο.

Αργότερα στην ηλικία των 2 ετών το παιχνίδι αρχίζει να γίνεται σύνθετο, καθώς τα παιδιά είναι πλέον σε θέση να προσποιηθούν πως είναι ζώα και να μιμηθούν τις φωνές και τις συνήθειες τους.

Ένα χρόνο αργότερα στην ηλικία πια των 3 ετών τα παιδιά αποκτούν την ικανότητα να υποδύονται ρόλους ενηλίκων, πραγματικούς ή φανταστικούς, να συμπεριφέρονται και να μιλούν όπως ο αντίστοιχος ρόλος και να χρησιμοποιούν διάφορα αντικείμενα βοηθητικά για να ολοκληρώσουν την εικόνα του ρόλου που υποδύονται.

Μεγαλώνοντας το παιδί, αυξάνεται η δυσκολία, η συνθετότατα και η πολυπλοκότητα του συμβολικού παιχνιδιού.

Τρόποι για να αναπτύξουμε το συμβολικό παιχνίδι στα παιδιά:

• Να τους δίνουμε τον χρόνο για να αυτοσχεδιάσουν 
• Να συμμετέχουμε σαν γονείς στο παιχνίδι και να δημιουργούμε και εμείς φανταστικά σενάρια και ρόλους
• Να εντάξουμε μέσα στο παιχνίδι πράγματα της καθημερινότητας για να μιμηθεί και εκείνο με τη σειρά του. 
• Να είμαστε διαθέσιμοι στο κάλεσμα του παιδιού για συμβολικό παιχνίδι καθώς έτσι θα κερδίσουμε πολλά. Δημιουργούμε ποιοτικό χρόνο με το παιδί, ερχόμαστε πιο κοντά, διασκεδάζουμε και είμαστε χαρούμενοι. Θα πρέπει να θυμόμαστε πως το συμβολικό παιχνίδι, δεν επιδέχεται κριτική και δεν είναι μάθημα. Επιτρέπουμε στο παιδί να δράσει όπως θέλει και αισθάνεται.

Τι καταφέρνουμε μέσα από το παιχνίδι:

• Την ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων
• Μαθαίνουν τα παιδιά να μοιράζονται και να αλληλεπιδρούν με τους άλλους
• Αποκτούν αυτοπεποίθηση και αυτοενεργούν 
• Αναπτύσσουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα
• Αποκτούν κριτική σκέψη, κάνουν επιλογές και επιλύουν καταστάσεις
• Οργάνωση χρόνου καθώς το σενάριο που θα παρουσιάσει θα έχει αρχή, μέση και τέλος
• Εξέλιξη προφορικού λόγου 
• Ανάπτυξη της ενσυναίσθησης καθώς μέσα από τα υποθετικά σενάρια θα μάθει να μπαίνει στη θέση του άλλου και να δίνει λύσεις ή τρόπους αντιμετώπισης
• Το πιο σημαντικό την έκφραση και την αναγνώριση συναισθημάτων
• Το παιχνίδι είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη ζωή ενός παιδιού και αν παρατηρήσουμε πως απουσιάζει τότε θα χρειαστεί να συμβουλευτείτε έναν ειδικό.
  
  
  Είναι απαραίτητο λοιπόν να θυμόμαστε ότι τα μικρά παιδιά χρειάζονται το παιχνίδι όχι μόνο ως μέσο διασκέδασης αλλά και για να μάθουν, να εξελιχθούν και να αναπτύξουν ικανότητες που θα τις χρησιμοποιήσουν μετέπειτα στη ζωή τους.  

Πηγές:

ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ, Γ., «Το παιδί, το παιχνίδι και δημιουργικότητα», Διαβάζω, τεύχος 361

ΒΙΝΝΙΚΟΤ, NT., Το παιδί, οικογένεια και εξωτερικός τους κόσμος, μετάφραση : Παραδέλλης, Θ., Καστανιώτη, Αθήνα, 1976.

ΓΕΡΟΥ, Θ., Το συμβολικό και δημιουργικό παιχνίδι, συμβολή στην ψυχολογία του παιχνιδιού», Δίπτυχο, Αθήνα, 1984. 

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Κ., «Το αυθόρμητο παιχνίδι», Εκπαιδευτική Κοινότητα, τεύχος 34, 1995

GARVEY, C., Το παιχνίδι και επίδραση του στην εξέλιξη του παιδιού, μετάφραση: Σταυροπούλου Σ., Κουτσούμπος, Αθήνα, 1990

ΚΑΝΑΚΗΣ, Μ., «Το παιχνίδι και ρόλος του στην ανάπτυξη του παιδιού», Διαβάζω, τεύχος 236, 1990

ΚΟΡΟΠΙΩΤΟΥ, Α., «Το παιδί και το παιχνίδι. Μια ψυχολογική προσέγγιση», Διαβάζω, τεύχος 236, 1990. 

ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΑΚΗΣ, Γ., Πρόοδος στην αναπτυξιακή ψυχολογία των πρώτων χρόνων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1995. 

ΧΑΡΑΤΣΙΔΟΥ, Μ., «Τα μεταβατικά φαινόμενα και το παιχνίδι στη ζωή του μικρού παιδιού, σύμφωνα με τις θεωρίες του Winicott», το Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τεύχος 4, 19

Ελευθερία Μπουρδούβαλη MBPpS
Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία