Τοξική θετικότητα: Όταν η θετική σκέψη γίνεται καταπιεστική

 

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο δημοφιλές γίνεται το ρεύμα της θετικής σκέψης και της θετικής στάσης στη ζωή και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Σε αυτό έχουν συμβάλλει και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κινήματα τύπου «Stay positive» και «Good vibes only» βομβαρδίζουν τους χρήστες καθημερινά με αναρτήσεις ακραίων θετικών συναισθημάτων. Πράγματι, μία αισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα είναι σίγουρα χρήσιμη και βοηθητική, όμως γίνεται να πορευόμαστε πάντα έτσι και τι συμβαίνει όταν υιοθετείται σε υπερβολικό βαθμό;

Ως τοξική θετικότητα ορίζεται η πεποίθηση πως όσο δύσκολη και στενάχωρη είναι μία κατάσταση, το άτομο πρέπει να έχει μια θετική και αισιόδοξη οπτική και νοοτροπία απέναντι σε αυτήν. Έτσι, ανεξαρτήτως του πόσο δύσκολο και βαρύ είναι κάτι που μάς συμβαίνει, πόσο μάς πονάει ή μάς αγχώνει, εμείς οφείλουμε να παραμένουμε θετικοί. Αν είμαστε θετικοί, όλα θα μάς πηγαίνουν καλά, ενώ η ευτυχία είναι θέμα επιλογής.

Συνεπώς, με τη λογική αυτή, τα αυθόρμητα δύσκολα συναισθήματα που μπορεί να έχουμε λόγω μιας κατάστασης (φόβος, λύπη, θυμός, άγχος) πρέπει να καταπιεστούν γιατί «πρέπει να σκεφτόμαστε θετικά»!

Χαρακτηριστικές εκφράσεις που φανερώνουν την τοξική θετικότητα είναι: «Μόνο θετική ενέργεια», «Κάθε εμπόδιο για καλό», «Θα μπορούσε να είναι χειρότερα», «Μην είσαι αρνητικός». Παρόλο που αυτές οι φράσεις είναι συνήθως καλοπροαίρετες και έχουν σκοπό να μάς βοηθήσουν, στην πραγματικότητα κάνουν το ακριβώς αντίθετο: ακυρώνουν τα δυσάρεστα συναισθήματα μας, μάς αποτρέπουν από το να τα εκφράσουμε και μάς κάνουν να νιώθουμε ενοχές γι’ αυτά.

Σκεφτείτε ότι μοιράζεστε με κάποιον φίλο το πόσο στεναχωρημένοι είστε με ένα γεγονός ή πόσο ανησυχείτε για το μέλλον και η ανταπόκριση του είναι κάποια από τις παραπάνω δηλώσεις. Πώς θα αισθανθείτε; Το σίγουρο είναι ότι ο συνομιλητής σας δεν σάς έχει αφήσει χώρο για περαιτέρω έκφραση, δεν σάς ακούει ουσιαστικά και δεν αποδέχεται το συναίσθημα σας, αντίθετα προσφέρει μία επιφανειακή στήριξη και αποφεύγει το να εμβαθύνετε στο θέμα και στο πώς νιώθετε.

Η τοξική θετικότητα απορρίπτει τα αρνητικά συναισθήματα και μάς ωθεί να τα αποφεύγουμε. Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι προφανές: Όλα τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά, ευχάριστα και δυσάρεστα, είναι φυσιολογικά και απαραίτητα. Ανήκουν σε ένα ενιαίο φάσμα και δεν μπορούμε να επιλέγουμε ποια από αυτά θα νιώθουμε και ποια όχι. Τα συναισθήματα που μάς δυσκολεύουν έχουν κι αυτά λόγο ύπαρξης και αξίζουν τον σεβασμό μας. Όταν μάς επισκέπτονται, μάς δίνουν την ευκαιρία να σκεφτούμε, να επεξεργαστούμε και να προχωρήσουμε, να «χτίσουμε» τον χαρακτήρα και την ανθεκτικότητα μας. Αν τα ακυρώνουμε, τα αγνοούμε και τα καταπιέζουμε, όπως επιδιώκει μία υπερβολικά θετική στάση, στην ουσία δεν μάς επιτρέπουμε να είμαστε άνθρωποι και σίγουρα επιβαρύνουμε την ψυχική μας υγεία.

Τέτοιου είδους «θετικές» στάσεις τείνουν να υιοθετούν άνθρωποι που διστάζουν να ασχοληθούν με τον εαυτό τους, να επεξεργαστούν αυτά που τούς δυσκολεύουν (π.χ. ένα τραύμα) και να συνδεθούν με τα ευάλωτα κομμάτια τους. Γι’ αυτούς είναι, δυστυχώς, προτιμότερο να αποφεύγουν ό,τι τούς κάνει να αισθάνονται άβολα και να «τρέχουν μακριά» λέγοντας εμψυχωτικές φράσεις όπως «Μένω θετικός/ή και πάμε γι’ άλλα».

Το οξύμωρο είναι ότι ενώ ο θετικός τρόπος σκέψης θα έπρεπε να μάς κάνει να νιώθουμε καλά, τελικά μάς κάνει να νιώθουμε άσχημα αφού αν δεν μπορούμε να δούμε τη θετική πλευρά μιας κατάστασης και αισθανόμαστε - δικαιολογημένα - άσχημα, τότε ενοχοποιούμαστε που δεν ανταποκρινόμαστε οπτιμιστικά, σκεφτόμαστε ότι τα συναισθήματα μας είναι λάθος, μάς επικρίνουμε και βιώνουμε ματαίωση. 

Αντί της υπερβολικής θετικότητας, μία πιο υγιής προσέγγιση απέναντι στις δυσκολίες βασίζεται στα παρακάτω βήματα:

-Παρατήρηση: Παρατηρούμε το συναίσθημα μας και μένουμε λίγο με αυτό, χωρίς να αναζητούμε περισπασμούς.

-Απενοχοποίηση: Είναι απολύτως εντάξει να αισθανόμαστε άσχημα κάποιες φορές. Όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις, το φυσιολογικό είναι να βιώνουμε και δύσκολα συναισθήματα. Το αντίθετο είναι αφύσικο και δυσλειτουργικό.

-Αποδοχή και αφομοίωση: Αποδεχόμαστε το δυσάρεστο συναίσθημα μας και το αφομοιώνουμε, ώστε να το αξιοποιήσουμε προς όφελος μας. Πολλές φορές, τέτοια συναισθήματα μάς δείχνουν τον δρόμο για σημαντικά βήματα και αλλαγές που πρέπει να κάνουμε.

-Υποστήριξη: Υποστηρίζουμε τον εαυτό μας, όπως θα κάναμε με έναν δικό μας άνθρωπο. Αντί να βασιζόμαστε σε θετικά κλισέ, αντιμετωπίζουμε ρεαλιστικά την κατάσταση, διατηρούμε την πίστη μας, κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε.

Όλα τα παραπάνω τα εφαρμόζουμε και ως ενεργοί ακροατές στο πρόβλημα του άλλου.

Μία θετική οπτική στα πράγματα είναι θεμιτή. Μία θετικότητα που έχει χάσει το

μέτρο και μάς πιέζει να νιώθουμε συνεχώς χαρούμενοι και αισιόδοξοι δεν είναι. 

Τα δύσκολα συναισθήματα είναι έγκυρα και αποτελούν κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Όσο και να τα αποφεύγουμε, εκείνα πάντα θα διεκδικούν τη θέση τους μέσα μας και θα κάνουν αισθητή την παρουσία τους με οποιονδήποτε τρόπο. Ο πιο υγιής και λειτουργικός τρόπος να τα διαχειριστούμε είναι να τα κοιτάξουμε με ειλικρίνεια και να τα βιώσουμε πραγματικά.

Τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα αποτελούν όψεις του ίδιου νομίσματος. Ας αναρωτηθούμε: Καθώς είμαστε άνθρωποι και δεν λειτουργούμε με διακόπτες, αν ζούμε με άμυνες και δεν αφηνόμαστε να βιώσουμε τον πόνο, τον φόβο, τη λύπη, πώς είναι δυνατόν να νιώσουμε αληθινά τη χαρά, την απόλαυση, την ευτυχία;

 

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc./Ψυχοθεραπεύτρια