Ψυχική Ανθεκτικότητα | InMedHealth

Ψυχική Ανθεκτικότητα

Η καλή ποιότητα ζωής, η ευημερία και η ψυχική υγεία έχουν συνδεθεί με την ψυχική ανθεκτικότητα. Η πολυπλοκότητα της φύσης της ψυχικής ανθεκτικότητας και ο τρόπος προσέγγισής της έχει δημιουργήσει ασάφεια ως προς τις μεθόδους μελέτης της. 

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα προσωπικό χαρακτηριστικό. Όταν κάποιος μπορεί να ξεπεράσει δύσκολες καταστάσεις, να αντιμετωπίσει το άγχος, να παραμείνει αισιόδοξος και δυνατός, τότε, αυτό το άτομο έχει ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα βοηθά στην ανάκαμψη και προστατεύει από δυσκολίες. 

Οι Garmezy (1974) και Werner & Smith (1982) ήταν οι πρώτοι που προσπάθησαν να ορίσουν την ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα, λοιπόν, αφορά τον τρόπο διαχείρισης και αντιμετώπισης έντονων προκλήσεων και δυσκολιών, καθώς και τις δεξιότητες του ατόμου να διαχειρίζεται απειλές. Η έρευνά τους ταίριαξε με το πεδίο της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής, καθώς εξέτασε παιδιά που είχαν τραυματικές εμπειρίες. Ανέδειξε ορισμένους ευνοϊκούς παράγοντες, εκείνες δηλαδή τις παραμέτρους, που λειτούργησαν ευνοϊκά και οδήγησαν στην επιτυχή αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων, αλλά και στην ανάπτυξη των παιδιών σε παραγωγικά και λειτουργικά άτομα. Επιπλέον, τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι τα «ανθεκτικά παιδιά» είχαν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που τους επέτρεπαν να προσαρμοστούν στις συνθήκες διαβίωσής τους και να αναπτυχθούν στην καθημερινή τους ζωή.

Περισσότερα είναι γνωστά για τους παράγοντες που προβλέπουν την ψυχική διαταραχή, παρά για τους παράγοντες και τις διαδικασίες που προάγουν τη θετική ανάπτυξη, μεταξύ ατόμων που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα στρες ή αντιξοότητες. Η αλήθεια είναι πως η ψυχική ανθεκτικότητα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε πολύτιμες παρεμβάσεις ψυχικής υγείας.  

Πράγματι, η ανάγκη για προχωρημένη κατανόηση του τι  μπορεί να προστατεύει τους ανθρώπους από ψυχικές ασθένειες είναι έντονη, σε έναν κόσμο όπου τουλάχιστον ένας στους πέντε ενήλικες αναφέρει μια κοινή διαταραχή ψυχικής υγείας, δηλαδή, μια διαταραχή διάθεσης, άγχους ή χρήσης ουσιών, και όπου επηρεάζεται με παρόμοιο τρόπο σημαντικός αριθμός παιδιών. 

Αν και απαιτείται περαιτέρω εμπειρική εργασία για να επιβεβαιωθεί η χρησιμότητα του μοντέλου που θα παρουσιαστεί παρακάτω, μια προσέγγιση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας είναι το μοντέλο Resilience Portfolio, που αναπτύχθηκε από τους Grych και συνεργάτες. Το μοντέλο αυτό υποστήριξε την αξία της ενεργοποίησης των ονομαζόμενων πολυδύναμων για την ψυχική υγεία και την ευεξία, βασίζεται σε πλεονεκτήματα και έχει σχεδιαστεί για να παρέχει μια ολιστική κατανόηση των προστατευτικών παραγόντων και διαδικασιών που προάγουν την ανθεκτικότητα σε παιδιά και ενήλικες που εκτίθενται στη βία. Παρουσιάζει ένα πλαίσιο για να κατανοήσουμε πώς οι διαφορετικές δυνάμεις, ταξινομημένες σε τρεις διαστάσεις: ρυθμιστικές, διαπροσωπικές και δημιουργίας νοήματος, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν, ακόμη και να ευδοκιμήσουν. 

Πρόκειται για ποικιλόμορφους πόρους και εφόδια. Το μοντέλο αυτό αντανακλά την άποψη ότι η ανθεκτικότητα είναι μία «σκαλωσιά», που βοηθάει το άτομο να προχωρήσει στις δυσκολίες.

Σύμφωνα με το μοντέλο, τα δυνατά σημεία μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις διαφορετικούς τομείς. 

1) Οι ρυθμιστικές δυνάμεις (συναισθηματική ρύθμιση, συναισθηματική επίγνωση, αντοχή) διευκολύνουν την ικανότητα: 

• ελέγχου των παρορμήσεων 
• διαχείρισης δύσκολων συναισθημάτων 
• επιμονής απέναντι σε αποτυχίες

2) Τα διαπροσωπικά πλεονεκτήματα (συμπόνια, γενναιότητα και υποστήριξη) είναι ατομικά χαρακτηριστικά που ευνοούν:

• την ανάπτυξη και διατήρηση στενών σχέσεων
• τους πόρους που βρίσκονται στο κοινωνικό δίκτυο

3) Τα δυνατά σημεία που δημιουργούν νόημα (σκοπός, αισιοδοξία) αναφέρονται στην ικανότητα:

• κατανόησης των γεγονότων που συμβαίνουν στη ζωή 
• διατήρησης της συνοχής μεταξύ των γεγονότων και των ευρύτερων πεποιθήσεων και αξιών 

Χρησιμοποιώντας το παραπάνω μοντέλο της ανθεκτικότητας ως εννοιολογικό πλαίσιο,  εντοπίζουμε πολλά υποσχόμενους προστατευτικούς παράγοντες για άτομα που εκτίθενται σε βία και άλλες αντιξοότητες. Συμπεριλαμβάνουμε δυνάμεις, που αντλούνται από τη βιβλιογραφία της θετικής ψυχολογίας, εκτός από τους καθιερωμένους προστατευτικούς παράγοντες. Τα παραπάνω μας φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στην καλύτερη κατανόηση της ανθεκτικότητας. Μια προσέγγιση πρόληψης και παρέμβασης, βασισμένη στα δυνατά αυτά σημεία, θα μπορούσε να βελτιώσει τα αποτελέσματα σε άτομα που έχουν βιώσει αντιξοότητες. 

Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί μία ασπίδα προστασίας για κάθε άτομο. 

 

Δήμητρα Καρυοφύλλη Ψυχολόγος MSc 

Πηγές:

Aburn, G., Gott, M., & Hoare, K. (2016). What is resilience? An integrative review of the empirical literature. Journal of advanced nursing, 72(5), 980-1000.

Garavello, W., Bertuccio, P., Levi, F., Lucchini, F., Bosetti, C., Malvezzi, M., ... & La Vecchia, C. (2010). The oral cancer epidemic in central and eastern Europe. International journal of cancer, 127(1), 160-171. 

Garmezy, N. (1974). The Study of Competence in Children at Risk for Severe Psychopathology. New York Wiley. 

Gonzalez-Mendez, R., Ramírez-Santana, G., & Hamby, S. (2021). Analyzing Spanish adolescents through the lens of the Resilience Portfolio Model. Journal of interpersonal violence, 36(9-10), 4472-4489. 

Grych, J., Hamby, S., & Banyard, V. (2015). The resilience portfolio model: Understanding healthy adaptation in victims of violence. Psychology of violence, 5(4), 343. 

Hamby, S., Grych, J., & Banyard, V. (2018). Resilience portfolios and poly-strengths: Identifying protective factors associated with thriving after adversity. Psychology of violence, 8(2), 172. 

Herrman, H., Stewart, D. E., Diaz-Granados, N., Berger, E. L., Jackson, B., & Yuen, T. (2011). What is resilience? The Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258-265. 

Lantman, M. V. S., Mackus, M., Otten, L. S., de Kruijff, D., van de Loo, A. J., Kraneveld, A. D., ... & Verster, J. C. (2017). Mental resilience, perceived immune functioning, and health. Journal of multidisciplinary healthcare, 10, 107. 

Matzner, P., Hazut, O., Naim, R., Shaashua, L., Sorski, L., Levi, B., Sadeh, A., Sadeh, A., Wald, I., Bar-Haim, Y. & Ben-Eliyahu, S. (2013). Resilience of the Immune System in Healthy Young Students to 30-Hour Sleep Deprivation with Psychological Stress. Neuroimmunomodulation, 20(4), 194–204. 

Murphy, L. B., & Moriarty, A. E. (1976). Vulnerability, coping and growth from infancy to adolescence. 

Ungar, M., & Theron, L. (2020). Resilience and mental health: How multisystemic processes contribute to positive outcomes. The Lancet Psychiatry, 7(5), 441-448. 

Werner, E. E., & Smith, R. S. (1982). Vulnerable, but invincible: a longitudinal study of resilient children and youth. New York: McGraw-Hill

#inmedhealth

►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ

►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079

►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08

►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com

*Οι απόψεις των εθελοντών αρθρογράφων είναι απολύτως προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του ιδιοκτήτη.