Gentle Parenting: Ο τρόπος για να αναθρέψουμε ευτυχισμένα παιδιά

Όταν μιλάμε για το ζήτημα της ανατροφής των παιδιών, σίγουρα δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν μόνο σωστό τρόπο ή μία μέθοδο διαπαιδαγώγησης, με τα οποία πρέπει να μεγαλώνουν οι γονείς τα παιδιά τους. Οι προσεγγίσεις είναι πολλές και κάθε οικογένεια, ανάλογα με τις καταβολές των γονιών, τον τρόπο της δικής τους ανατροφής, την επιλογή τους για το τι γονείς θέλουν να είναι και τι παιδιά θέλουν να αναθρέψουν, υιοθετεί, σκόπιμα ή μη, ένα στυλ γονεϊκότητας.

Στη σύγχρονη παιδοψυχολογία αναφέρονται τέσσερις τύποι γονεϊκότητας, που ασφαλώς αποτελούν γενικές τάσεις και όχι απόλυτους κανόνες. Οι τύποι αυτοί είναι:

-       Αυστηρός/δημοκρατικός: Σε αυτό τον τύπο, ο γονέας θέτει ξεκάθαρους, αλλά όχι άκαμπτους κανόνες, ασκεί έλεγχο, κάνει λόγο για συνέπειες, και όχι για τιμωρία, είναι υποστηρικτικός, αναγνωρίζει επιθυμίες και ανάγκες των παιδιών, είναι ανοιχτός στην επικοινωνία και καλλιεργεί την αυτάρκεια, τον αυτοέλεγχο και την αυτοπεποίθηση τους.

-     Αυταρχικός: Εδώ, ο γονέας θέτει αυστηρούς και άκαμπτους κανόνες, διατάζει και απαιτεί υπακοή, δεν ενδιαφέρεται για τις κοινωνικές-συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, ούτε επικοινωνεί πραγματικά μαζί του και χρησιμοποιεί τον φόβο για να επιβληθεί.

-      Επιτρεπτικός: Ο γονέας αυτού του στυλ αναθρέφει παιδιά με βασικό γνώμονα την ελευθερία. Σπάνια θέτει κανόνες και περιορισμούς, συνήθως ικανοποιεί κάθε αίτημα του παιδιού, αποφεύγει την αντιπαράθεση, δεν έχει ιδιαίτερες προσδοκίες και δεν ασχολείται αρκετά με την καθοδήγηση, είναι όμως ανοιχτός στην επικοινωνία.

-  Αδιάφορος: Ο γονέας δεν ασχολείται με το παιδί ή είναι απών, τηρεί μία συναισθηματική απόσταση, δεν δείχνει στοργή, δεν θέτει όρια και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού μόνο για να «βρει την ησυχία του».

Gentle Parenting

Πέραν των παραπάνω τύπων, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο έδαφος κερδίζει ένα νέο στυλ γονεϊκότητας, που αναφέρεται ως «Gentle Parenting». Αυτός ο τύπος, που θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε ως «ήπιο/ευγενικό στυλ γονεϊκότητας», έχει κύριο σκοπό να αναθρέψει παιδιά με αυτοπεποίθηση, ευτυχισμένα και ανεξάρτητα και για να το πετύχει αυτό, βασίζεται σε τέσσερις αρχές: την ενσυναίσθηση, τον σεβασμό, την κατανόηση και τα όρια.

Όλα ξεκινούν από την κατανόηση και τον σεβασμό προς τα παιδιά. Τα συναισθήματα και οι ανάγκες τους αναγνωρίζονται από τους γονείς και λαμβάνονται πάντα υπόψιν. Οι γονείς θυμούνται ότι έχουν να κάνουν με παιδιά και ότι κατά την παιδική ηλικία ο τρόπος θέασης του κόσμου είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν σε πιο ώριμες ηλικιακές φάσεις. Έτσι, οι παιδικές αντιδράσεις, συμπεριφορές και τα συναισθήματα αντιμετωπίζονται συνυπολογίζοντας το αναπτυξιακό και γνωστικό στάδιο του παιδιού και γίνονται ευκολότερα κατανοητά.

Η ενσυναίσθηση αφορά στο να είναι οι γονείς παρόντες και ενσυνείδητοι σε αυτό που αισθάνονται τα παιδιά και στο να προσπαθούν να μπαίνουν κάθε φορά στη θέση τους. Έτσι, όχι μόνο ενισχύουν τη μεταξύ τους σχέση, αλλά τους διδάσκουν πώς να συναισθάνονται και να νοιάζονται και εκείνα για τους άλλους.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι ταυτόχρονα δεν επιδιώκονται η πειθαρχία και η οριοθέτηση. Οι γονείς αυτού του στυλ θέτουν σαφή όρια και τα τηρούν με ακεραιότητα. Η διαφορά έγκειται στον τρόπο, που δεν είναι αυταρχικός, του τύπου «Θα γίνει επειδή το λέω εγώ», αλλά σταθερός και συνοδευόμενος με επεξήγηση του τι ακριβώς εξυπηρετούν τα εκάστοτε όρια (π.χ.: «Θα παίξεις σε αυτό το κομμάτι του πάρκου, ώστε να βλέπουμε ο ένας τον άλλο και να υπάρχει ασφάλεια»).

Gentle Parenting και ανεπιθύμητες συμπεριφορές

Το στυλ ανατροφής αφορά όλο το φάσμα της διαπαιδαγώγησης και της γενικότερης στάσης απέναντι στα παιδιά, όμως το σημείο που απασχολεί εντονότερα τους γονείς δεν είναι άλλο από την αντιμετώπιση των ανεπιθύμητων συμπεριφορών και της ανυπακοής.

Ενώ η παραδοσιακή ανατροφή βασίζεται στον κανόνα ανταμοιβής και τιμωρίας, όπου ανάλογα με το αν το παιδί έχει καλή συμπεριφορά ή όχι, το ανταμείβουμε ή το τιμωρούμε αντίστοιχα, το gentle parenting δεν ενδιαφέρεται απλώς να καταστείλει την «κακή» συμπεριφορά, αλλά εστιάζει στο να ενισχύσει την αυτογνωσία του παιδιού και να το κάνει να κατανοεί την ίδια του τη στάση και τα λάθη του.

Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί παραφέρεται, φωνάζει, παίζει ανεξέλεγκτο, κάνει ζημιές και δεν συνεργάζεται, ένας συνηθισμένος τρόπος αντίδρασης του γονέα είναι να το μαλώσει υψώνοντας τη φωνή και λέγοντας κάτι τέτοιο: «Σταμάτα αυτή τη στιγμή! Με έχεις συγχύσει! Τι είναι αυτά που κάνεις; Τιμωρία τώρα!». Με την αντίδραση αυτή, το παιδί ίσως σταματήσει, αλλά μόνο επειδή φοβάται και αναγνωρίζει ότι ο γονέας έχει την εξουσία. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η συμπεριφορά δεν θα επαναληφθεί. Το πιο σημαντικό είναι ότι με αυτό τον τρόπο, το παιδί δεν καταλαβαίνει γιατί έχει κάνει λάθος.

Στο ίδιο παράδειγμα, με την προσέγγιση του Gentle Parenting, ο γονιός θα αντιδρούσε ήρεμα, λέγοντας κάτι όπως: «Καταλαβαίνω ότι έχεις πολύ ενθουσιασμό και θες να παίξεις, όμως κάνεις ζημιές και καταστρέφεις πράγματα, έχεις ξεπεράσει το όριο και αυτό με κάνει να θυμώνω. Σε παρακαλώ να ηρεμήσεις και να παίξεις χωρίς να κάνεις ζημιές. Αν δεν το κάνεις, δυστυχώς δεν θα βγούμε βόλτα το απόγευμα».

Με αυτή την αντίδραση, ο γονιός στοχεύει, όχι μόνο στο να σταματήσει το παιδί τις αταξίες, αλλά κυρίως στο να κατανοήσει το ίδιο τη συμπεριφορά του, την κατάσταση και τις συνέπειες. Εξηγεί ποιο είναι το πρόβλημα, δείχνει ενσυναίσθηση, μιλά για το πώς νιώθει ο ίδιος, λέει τι προσδοκά και θέτει όρια. Ταυτόχρονα, δίνει και το παράδειγμα στο παιδί ως προς το πώς είναι καλύτερο να χειριζόμαστε τις συγκρούσεις, δηλαδή με ψυχραιμία και έκφραση των σκέψεων μας.

Έτσι, οι γονείς αυτού του τύπου λειτουργούν περισσότερο σαν εκπαιδευτές, παρά σαν τιμωροί. Χτίζουν μία συνεργατική σχέση με τα παιδιά τους, που βασίζεται στην αυτογνωσία και την ευθεία επικοινωνία, δίνοντας το μήνυμα «Αυτή είναι η κατάσταση, ας δούμε πώς θα τη διαχειριστούμε».

Επιφυλάξεις

Κάποιοι εκφράζουν επιφυλάξεις απέναντι σε αυτόν τον τύπο γονεϊκότητας και αναρωτιούνται μήπως πρόκειται για έναν πολύ χαλαρό τρόπο ανατροφής, χωρίς αυστηρότητα, αναφέρουν ότι απαιτεί πολύ χρόνο και υπομονή και φοβούνται ότι υπάρχει κίνδυνος το παιδί να τούς βλέπει περισσότερο σαν φίλους.

Είναι αλήθεια ότι το ήπιο στυλ γονεϊκότητας χρειάζεται πολλή υπομονή εκ μέρους των γονιών και σίγουρα δεν υιοθετείται σε μια μέρα. Πρόκειται για μία μεγάλη πρόκληση, καθώς οι γονείς, πέρα από το παιδί, έχουν να αντιμετωπίσουν την πίεση της απαιτητικής καθημερινότητας και πολύ περισσότερο τους εαυτούς τους: οι συμπεριφορές του παιδιού μπορεί να αποτελούν triggers και να πυροδοτούν άσχημες αντιδράσεις. Είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν κάνει μία βασική δουλειά με την αυτογνωσία τους και να έχουν επίγνωση για το πώς μεγάλωσαν οι ίδιοι, τι ήταν βοηθητικό και τι δεν ήταν στην ανατροφή τους, αν έχουν παράπονα από τους δικούς τους γονείς και φυσικά τι μπορεί να έχουν υιοθετήσει από εκείνους και αναπαράγουν στη δική τους οικογένεια, αποφασίζοντας για το τι θέλουν να κρατήσουν και τι όχι. Σε κάθε περίπτωση, ο γονιός θα πρέπει κάθε φορά να είναι σε θέση να κάνει ένα βήμα πίσω, να είναι συνειδητός και να έχει αυτοέλεγχο, ώστε να μην ενεργεί αντανακλαστικά στον αυτόματο πιλότο.

Ως προς τις άλλες ανησυχίες, πρέπει να γίνει σαφές ότι το Gentle Parenting, σε αντίθεση με το επιτρεπτικό στυλ που είδαμε παραπάνω, δεν επιτρέπει στο παιδί να κάνει ό,τι θέλει. Αντιθέτως, οι γονείς είναι γονείς και τα όρια αποτελούν βασικό ζητούμενο. Η παρεξήγηση οφείλεται στο γεγονός ότι ο γονιός οριοθετεί όχι από μία θέση εξουσίας, αλλά με συνεργατική διάθεση προς το παιδί, με στόχο και εκείνο να ανταποκρίνεται όχι από μία θέση φόβου, αλλά από θέση κατανόησης και ενσυναίσθησης.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Gentle Parenting;

Με την πάροδο του χρόνου, γίνεται όλο και πιο κατανοητό στον χώρο της παιδοψυχολογίας και της παιδιατρικής ότι η προσέγγιση αυτή είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τα παιδιά, καθώς όχι μόνο προάγει την ψυχική και συναισθηματική τους υγεία, αλλά επίσης ενισχύει τη σύνδεση και την εγγύτητα με τους γονείς.

Ακόμη, οι αρχές στις οποίες βασίζεται η προσέγγιση (ενσυναίσθηση, σεβασμός, κατανόηση, όρια) και με τις οποίες λειτουργεί ο γονιός απέναντι στο παιδί, γίνονται βίωμα για εκείνο και υιοθετούνται ως στάση στη σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους. Τέλος, έχει βρεθεί ότι τα παιδιά που ανατρέφονται με τον τρόπο αυτό βιώνουν λιγότερο άγχος, εμφανίζουν σπανιότερα καταθλιπτικά συμπτώματα, προσκολλώνται λιγότερο στους γονείς, έχουν ισχυρό κίνητρο να γίνονται συνεχώς καλύτερα, αισθάνονται  ευγνωμοσύνη και διαθέτουν υψηλή αυτοεκτίμηση.

Κάθε παιδί, κάθε γονιός και κάθε οικογένεια είναι μοναδική. Ο τρόπος ανατροφής που ακολουθούν οι γονείς δεν μπορεί να ακολουθεί απόλυτους και άκαμπτους κανόνες, ούτε και υπάρχει η απαίτηση να είναι κανείς «ο τέλειος γονιός», που δεν κάνει ποτέ λάθη. Προσεγγίσεις, όπως αυτή του Gentle Parenting, χαράσσουν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, που έχει αξία να λάβουμε υπόψιν και να πειραματιστούμε, ώστε να δούμε αν μάς ταιριάζει ή ποια στοιχεία τους θα μπορούσαμε να υιοθετήσουμε.

Η διαπαιδαγώγηση και η ανατροφή μας αποτελούν σπουδαίους παράγοντες για την εξέλιξη της ζωής και της προσωπικότητας μας, μάς διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό και μάς ακολουθούν στην ενηλικότητα μας. Αξίζει, λοιπόν, κάθε γονιός να ασχοληθεί με το ζήτημα του πώς μπορεί να αναθρέψει καλύτερα τα παιδιά του, αναλογιζόμενος τι είδους γονιός θέλει να είναι ο ίδιος, τι ανθρώπους επιθυμεί να μεγαλώσει και ποιες αξίες θα τούς εμφυσήσει, με τη σκέψη ότι αυτές οι αξίες θα τούς συνοδεύουν σε όλη τους τη διαδρομή.

 

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc./Ψυχοθεραπεύτρια

 

Βιβλιογραφία

Ockwell - Smith, S. (2016). The Gentle Parenting Book: How to raise calmer, happier children from birth to seven. Kindle edition.

Plant, R. (2022). Benefits and Challenges of Gentle Parenting. Retrieved from: https://www.verywellfamily.com/what-is-gentle-parenting-5189566.

Sanvictores, T., & Mendez, M. D. (2022). Types of parenting styles and effects on children. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.