Θυμός: Πότε είναι δυσλειτουργικός, τι μπορεί να κρύβει και πώς να τον διαχειριστούμε.

 

Ο θυμός είναι ένα απόλυτα υγιές και αναγκαίο συναίσθημα. Αποτελεί την πλέον φυσική απόκριση όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία αδικία ή με μία απειλή, ενεργοποιώντας το σύστημα πάλης-φυγής, ώστε να μπορέσουμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας και να διαχειριστούμε τη σύγκρουση.

Όταν θυμώνουμε και μπορούμε να εκφράζουμε το συναίσθημα μας λειτουργικά και δυναμικά, χωρίς να γινόμαστε επιθετικοί, τότε μιλάμε για έναν υγιή τρόπο εκτόνωσης. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου είτε αφήνουμε τον εαυτό μας να παρασυρθεί από την οργή και το ένστικτο και να έχει έντονες αντιδράσεις είτε καταπιέζουμε το θυμό μας και τον στρέφουμε μέσα μας.

Αυτές οι δύο εκδοχές σχετίζονται με το ότι ο θυμός μπορεί να έχει μία διπλή θεώρηση:

Από τη μία, θεωρείται ένα «ισχυρό» συναίσθημα, που μάς κάνει να αισθανόμαστε ασφαλείς και δυνατοί, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται συχνά ως συναίσθημα - ασπίδα και προκάλυμμα για άλλα συναισθήματα, που θεωρούνται πιο ευάλωτα, όπως ο φόβος, η λύπη, η μειονεξία κ.α.. Έτσι, ο θυμός πολλές φορές λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας και μάς προστατεύει από τον πόνο και την αίσθηση της ευαλωτότητας. Σε αυτή την κατηγορία παρατηρούμε ανθρώπους που χαρακτηρίζονται ως οξύθυμοι και ευέξαπτοι, αφού στις περισσότερες καταστάσεις τείνουν να αγνοούν τα πιο ευαίσθητα συναισθήματα τους και επιλέγουν τον «μανδύα» του θυμού, ώστε να νιώθουν πιο άτρωτοι. Στην πραγματικότητα, οι πολύ έντονες αντιδράσεις (φωνές, βία στον χώρο και σε πράγματα, επιθέσεις) αποτελούν ένδειξη ότι προσπαθούμε να αποφύγουμε την ουσία και το νόημα του θυμού και προτιμούμε να τον εξοστρακίζουμε και να μην ασχολούμαστε περαιτέρω με το τι σημαίνει για μας.

Από την άλλη, σε κοινωνικό επίπεδο ο θυμός συχνά θεωρείται «κακό» και απαράδεκτο συναίσθημα, που χαρακτηρίζει αρνητικά έναν άνθρωπο. Ακριβώς επειδή ο θυμός δεν γίνεται τόσο αποδεκτός στην κοινωνία, και πρώτα από όλα μέσα στην οικογένεια, δεν έχουμε μάθει να τον επεξεργαζόμαστε και να τον εκφράζουμε υγιώς. Πιστεύουμε ότι, αν δείξουμε τον θυμό μας και γίνουμε έντονοι, θα χάσουμε το δίκιο μας και θα γίνουμε οι «κακοί» της υπόθεσης, κάτι που φαντάζει δυσβάσταχτο. Αυτό το παρατηρούμε πολύ στους ανθρώπους που έχουν την ανάγκη να είναι τα «καλά παιδιά».

Πώς να αποκρινόμαστε λειτουργικά στον θυμό

Σε γενικές γραμμές, ο στόχος είναι να ερχόμαστε σε αληθινή επαφή με τον θυμό μας και να κάνουμε μία επεξεργασία, ώστε να τον κατανοούμε και να τον χρησιμοποιούμε υπερ μας, ως ένα εξελικτικό εργαλείο. Κάποια βασικά βήματα για τη διαχείριση του θυμού μας είναι τα παρακάτω:

1.    Παρατηρούμε: Ο θυμός δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Αξίζει να παρατηρήσουμε το πώς προκαλείται, εμφανίζεται και λειτουργεί ο δικός μας θυμός. Είναι απαραίτητο να τον γνωρίσουμε, ώστε να μπορέσουμε να τον διαχειριστούμε.

2.    Δίνουμε προσοχή στο σώμα μας: Ο θυμός, εκτός από ψυχολογικές, συνοδεύεται και από βιολογικές αλλαγές (αύξηση καρδιακών παλμών. έκκριση ορμονών κλπ.), συνεπώς μπορούμε να τον παρατηρήσουμε στο σώμα μας. Είναι σημαντικό να εστιάσουμε στο πώς επιδρά σε σωματικό επίπεδο (πώς επηρεάζει το δικό μας σώμα, πού τον εντοπίζουμε) και να απελευθερώσουμε αυτή την ενέργεια. Η συνειδητή αναπνοή μπορεί να βοηθήσει στην χαλάρωση, καθώς επιδρά στο νευρικό σύστημα, αλλά και να αποσπάσει την προσοχή μας από το εκνευριστικό ερέθισμα. Η κίνηση παίζει, επίσης, μεγάλο ρόλο στην αποφόρτιση, οπότε αν νιώθουμε θυμωμένοι, μπορούμε να περπατήσουμε ή να τρέξουμε για λίγη ώρα. Τέλος, κάποιοι βρίσκουν βοηθητικό να βγάζουν σκόπιμα κραυγές ή να χτυπούν ένα μαξιλάρι. Όλα τα παραπάνω στοχεύουν στην εκτόνωση της ενέργειας του θυμού προς τα έξω, με έναν τρόπο που δεν βλάπτει ούτε εμάς, ούτε κάποιον άλλο.

3.  Γράφουμε ημερολόγιο: Η καταγραφή των συναισθημάτων και των σκέψεων μας είναι πάντα βοηθητική, πόσο μάλλον στο ζήτημα του θυμού. Όταν γράφουμε αυτά που αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε, το βάρος τους μεταφέρεται από μέσα μας στο χαρτί και αποκτά μια πιο υλική διάσταση, έτσι ώστε να ανακουφιζόμαστε και να αποκτάμε μια κάποια αίσθηση ελέγχου.

4.   Κάνουμε παύση: Εφόσον έχουμε παρατηρήσει τον θυμό μας και ξέρουμε τι τον πυροδοτεί και πώς αρχίζει να εκδηλώνεται, μπορούμε και να τον προλάβουμε. Όταν νιώσουμε ότι πρόκειται να θυμώσουμε, είναι βοηθητικό να κάνουμε «pause» και να σταματήσουμε την αλληλεπίδραση με αυτό που μάς ταράζει, με σκοπό να ανακτήσουμε την ψυχραιμία μας και να επανέλθουμε, αφού έχουμε πάρει τον χρόνο μας.

5.   Λεκτικοποιούμε: Εκφράζουμε λεκτικά τον θυμό μας. Μιλάμε για αυτόν, αλλά όχι μέσα από αυτόν. Αποφεύγουμε την επίθεση και παραμένουμε ψύχραιμοι, αλλά δυναμικοί και διεκδικητικοί. Αντί, λοιπόν, να αρχίσουμε να φωνάζουμε μπορούμε να πούμε: «Αυτή τη στιγμή νιώθω θυμωμένος/η, γιατί π.χ. αισθάνομαι ότι αδικούμαι …. και σκέφτομαι ότι …… ».

6.     Κάνουμε ενδοσκόπηση: Εδώ είναι και η ουσία της επεξεργασίας. Από πού πηγάζει ο θυμός μας; Ειδικά σε περιπτώσεις ακραίων ξεσπασμάτων ή χρόνιου θυμού, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε σε τι αντιδρούμε και γιατί θυμώνουμε τόσο. Μήπως πρόκειται για ένα μοτίβο που έχουμε μάθει και επαναλαμβάνουμε; Μήπως είμαστε θυμωμένοι με τους άλλους, επειδή νιώθουμε ότι δεν μάς υπολογίζουν; Υπάρχει περίπτωση να αισθανόμαστε θυμό προς τον εαυτό μας; Ο καθένας μπορεί να κάνει μια εσωτερική αναζήτηση και να ανακαλύψει το προσωπικό νόημα που φέρει ο θυμός του.

Τις περισσότερες φορές, ο θυμός μάς παραπέμπει σε ανάγκες που έχουν μείνει ανικανοποίητες και σε όρια που έχουν παραβιαστεί, συνήθως από την παιδική ηλικία. Στην ουσία, ο θυμός λέει «Δώσε μου προσοχή» ή «Έχω πληγωθεί» και από πίσω του κρύβεται το εσωτερικό μας παιδί.

Γι’ αυτό, το πιο σημαντικό βήμα που έχουμε να κάνουμε ως προς την επεξεργασία και διαχείριση του θυμού μας είναι να αναρωτηθούμε ποιες ανάγκες μας έχουν μείνει αφρόντιστες και σε ποια κομμάτια μας έχουμε νιώσει παραβίαση. Έτσι, θα δούμε τι χρειαζόμαστε στο παρόν και πώς μπορούμε να μάς φροντίσουμε. Η έκφραση των αναγκών μας και η τήρηση των προσωπικών μας ορίων είναι βέβαιο ότι θα μάς βοηθήσουν πολύ στην παραπάνω διαδικασία, ώστε να συμφιλιωθούμε με τον θυμό, να τον αντιμετωπίζουμε με ψυχραιμία και πάνω από όλα να τον εκφράζουμε, όχι από το παιδικό κομμάτι του εαυτού, αλλά από τη θέση του ώριμου ενήλικα.

Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc./Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια

 

Βιβλιογραφία

Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2010). Θυμός, Επιθετικότητα, Εκφοβισμός: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές Διαχείρισης. Αθήνα: Παπαζήσης.

LePera, N. (2022). How to Meet Your Self : The Workbook for Self-Discovery. Harper Wave.

LePera, N. (2021). How To Do The Work- Recognize Your Patterns, Heal from Your Past, and Create Your Self. Harper Wave.

#inmedhealth

►Βρείτε μας στο Facebook: shorturl.at/aknuQ

►Βρείτε μας στο Instagram: shorturl.at/vC079

►Βρείτε μας στο Linkedin: shorturl.at/isY08

►Επικοινωνήστε μαζί μας στο inmedhealth.gr@gmail.com

*Οι απόψεις των εθελοντών αρθρογράφων είναι απολύτως προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του ιδιοκτήτη